Heet politiek najaar verwacht in gemeentehuizen

Het gros van de wethouders ervaart sinds corona meer politieke tegenstellingen binnen het college. Zeker daar waar de tegenstellingen al groot waren, zijn deze tijdens de coronacrisis vergroot. Zij leiden vooralsnog niet tot meer politiek gedoe. Binnen colleges wordt collegiaal samengewerkt, geeft een meerderheid van de wethouders aan. Toch wordt er een heet najaar in gemeentehuizen verwacht.

Politieke weerstand

Dat komt naar voren uit het onderzoek ‘Effecten van de coronacrisis op de rol en positie van wethouders’ van de Universiteit Twente (UT) en BMC in samenwerking met de Wethoudersvereniging. Er staan veel beleidswijzigingen op stapel die vooral financieel zijn gedreven, licht Marcel Boogers toe, hoogleraar regionaal bestuur aan de UT. Veel van die beleidswijzigingen zijn nodig om de coronacrisis – financieel – het hoofd te bieden, maar ook omdat de wereld er door corona anders uitziet. Bijna vier op de tien wethouders vrezen dat de voorgestelde beleidswijzingen op maatschappelijke en of politieke weerstand zullen stuiten. De meeste beleidswijzigingen worden verwacht op de beleidsterreinen werk en inkomen en zorg en gezondheid. Ook voor recreatie, toerisme en cultuur voorzien wethouders beleidswijzigingen, zo blijkt uit het onderzoek.

Verhoudingen opgeschud

De coronacrisis heeft de taken, rollen en verhoudingen in het college flink opgeschud, stellen de onderzoekers. Wethouders werden vrij plotseling ‘beroofd’ van hun beleidsportefeuille. ‘Of het nu ging om stadsontwikkeling, cultuur, sport of jeugdzorg: alles kwam in het teken te staan van coronamaatregelen waarmee deze beleidsonderwerpen onder de verantwoordelijkheid van de burgemeester gingen vallen.’

Sturende rol

De rol van de burgemeester is tijdens de crisis veel steviger geworden, zo komt uit het onderzoek naar voren, waaraan 145 wethouders hebben deelgenomen. ‘De burgemeester heeft vooral een meer sturende en coördinerende rol in het college gepakt’, aldus Boogers. Dat ligt in lijn der verwachting, tekenen de onderzoekers daarbij aan. Burgemeester zijn immers belast met onder andere de informatievoorziening tijdens rampen en crises. Daarnaast waren de burgemeesters als eerste aan zet om de landelijke maatregelen naar de lokale uitvoering door te vertalen.

Minder contact raad

Opvallend vindt Boogers dat het contact tussen wethouders en de raad tijdens de coronacrisis is verminderd, uitgezonderd het contact met raadsleden van de ‘eigen’ fractie. Het contact is niet alleen verminderd door digitale raadsvergaderingen, maar ook door beleidswijzigingen als gevolg van de coronacrisis. ‘Daar waar wethouders ingrijpende beleidswijzigingen voorbereiden om de gevolgen van de coronacrisis het hoofd te kunnen bieden, hebben zij minder intensief contact met de gemeenteraad dan in gemeenten waar die beleidswijzigingen niet aan de orde zijn’, aldus de onderzoekers.

Op pad

Een andere opvallende uitkomst is dat wethouders sinds de crisis veel op pad waren. Boogers: ‘We hadden verwacht dat we ze niet meer buiten zouden zien, maar niets is minder waar. Ze hebben volop gesprekken gevoerd met bedrijven en instellingen, om te vragen op welke manier de gemeente hen kon ondersteunen.’

Veeleisender

Bijna zes op de tien wethouders (57 procent) geeft aan dat het wethouderschap door de coronacrisis uitdagender en veeleisender is geworden. Dat geldt vooral bij wethouders die intensievere contacten hebben gekregen met ambtenaren, fractie en gemeenteraad. Ook de op stapel staande ingrijpende beleidsaanpassingen en beleidswijzigingen die naar verwachting politieke en maatschappelijke weerstand gaat oproepen, dragen bij aan het gevoel dat het wethouderschap uitdagender en veeleisender wordt, stellen de onderzoekers.