Gevallen wethouders moeten demissionair aanblijven

Wethouders die gedwongen moeten aftreden doordat het college valt moeten een demissionaire status kunnen krijgen. Daar pleit de Wethoudersvereniging voor na veel klachten van haar leden. Doordat de bestuurders tegenwoordig gedwongen zijn binnen een maand hun ontslag in te dienen, blijft er van het college vaak alleen de burgemeester over. Dat is tè veel verantwoordelijkheid en bovendien een te politieke taak voor de burgemeester die boven de partijen dient te staan.

Vervelende bijwerking
Om te voorkomen dat een wethouder bij het opzeggen van het vertrouwen weigert ontslag in te dienen is er in het verleden een aanpassing in de gemeentewet geweest. Gevallen wethouders moeten binnen 30 dagen hun ontslag indienen. Doen ze dit niet, heeft de gemeenteraad de bevoegdheid deze bestuurder weg te sturen. Maar deze wetsartikelen hebben een vervelende bijwerking.

Alleen burgemeester
Anders dan bij landelijke bewindspersonen moeten wethouders dus alles uit handen te laten vallen als het college valt. Om vervolgens na de aanstelling van het nieuwe college in veel gevallen gewoon weer plaats te nemen in dezelfde wethoudersstoel. ‘Maar dan zijn er vaak kostbare maanden voorbij gegaan’, benadrukt Ton Roerig, directeur van de Wethoudersvereniging. ‘Belangrijke zaken komen stil te liggen en het voltallige college van zo’n gemeente bestaat uitsluitend uit één persoon, de burgemeester. En dat is een ongewenste situatie, het draagt bij aan een instabiel bestuur.’

Zwarte jaren
De situatie die Roerig beschrijft is verre van theoretisch, lokale bestuurders kwamen in 2016 bij bosjes ten val. Liefst 116 wethouders verdwenen vanwege politieke vertrouwensbreuken – tijdelijk dan wel definitief – van het toneel. Het jaar 2016 behoort daarmee voor wethouders tot de zwartste drie jaren sinds de invoering van het dualisme. Verstoorde en gebroken coalitieverhoudingen zijn de belangrijkste reden voor het grote aantal ten val gekomen wethouders. Dat blijkt uit het Wethoudersonderzoek 2016 dat onlangs in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door DeCollegetafel. In liefst 28 gemeenten kwam het college door onderlinge verstoorde verhoudingen ten val.

Weeffout blijft
Ton Roerig noemt voorbeelden als de gemeenten Veenendaal, Gouda en Eersel. ‘Hier speelde deze situatie respectievelijk twee, drie en vier maanden. Wat je helaas ook ziet is dat de druk om zo snel mogelijk een nieuwe coalitie te vormen heel hoog is’,  legt hij uit. ‘Maar dan is er dus geen tijd voor reflectie, om te analyseren. Mogelijk blijft de onderliggende weeffout gewoon voortbestaan in de nieuwe situatie met alle gevolgen van dien.’ De Wethoudersvereniging gaat de zaak bij minister Plasterk bepleiten.