Gemeenten willen duidelijkheid, autonomie en keuzevrijheid

Gemeenten krijgen meer taken van het Rijk, maar wel in combinatie met forse bezuinigingen. De ene burgemeester wil vooral ‘autonomie’, de andere vooral ‘duidelijkheid’.

Het forse bezuinigingspakket en de decentralisatie van taken door de overheveling van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) en de invoering van de Wet werken naar vermogen (Wwnv) zal gemeentebestuurders met Prinsjesdag niet verrassen. Er is al volop ingespeeld op de bestuurlijke afspraken tussen Rijk en gemeenten.

 

Desondanks volgen gemeentebestuurders met argusogen wat ‘Den Haag’ op Prinsjesdag en erna in de debatten tussen kabinet en Tweede Kamer in petto heeft of nog wil aanpassen. ‘Ik kan de bezuinigingen niet eerlijk vinden, ik vindt het misschien zelfs een laffe streek, maar ze zijn de uitkomst van een maatschappelijk democratisch debat. Ik ga dus niet mee met collega’s die zeggen dat we het niet kunnen uitvoeren’, zegt Han Noten, burgemeester in het Overijsselse Dalfsen, voormalig fractievoorzitter van de PvdA in de senaat en nu ‘gewoon’ lid van die Kamer.

 

Het hete hangijzer is de Wwnv, die onder meer de huidige regelingen voor de sociale werkvoorziening gaat vervangen. Waar het Noten en tal van andere gemeentebestuurders om gaat, is duidelijkheid en keuzevrijheid bij de uitvoering van de taken voor de onderkant van de arbeidsmarkt en de daaraan gekoppelde bezuinigingen.

 

‘Ik word in het bestuursakkoord verplicht tot samenwerking met andere gemeenten. Je ontneemt gemeenten daarmee de mogelijkheden tot maatwerk en autonomie. Als we deze taken krijgen, mogen we dat dan alsjeblieft naar eigen inzicht invullen en eventueel helemaal zelf uitvoeren? Ik wil de vrijheid om zelf ons bloemstukje te maken’, zegt Noten.

 

Duidelijkheid

 

Jan-Willem Wiggers (CDA), burgemeester in het Gelderse Hattem: ‘Ik wil graag duidelijkheid over wat we financieel kunnen verwachten. Het punt is dat er een stelselwijziging wordt doorgevoerd op de sociale werkvoorziening met een gelijktijdige bezuiniging. We kennen nog niet alle variabelen, maar moeten onszelf intussen wel de vraag stellen welke Wajongers (jonggehandicapten, red.) we straks nog wel en welke we niet meer kunnen begeleiden. Pas als je weet wat de financiële kaders zijn weet je wat het gaat betekenen.’

 

In Hattem noch Dalfsen wordt uitvoering als ‘onmogelijk’ afgewezen. Wiggers: ‘We zijn in gesprek met maatschappelijke organisaties. We zien mogelijkheden tot meer efficiency.’ Noten: ‘We zijn een financieel gezonde gemeente, maar we hebben vorig jaar al een bezuiniging ingeboekt van 3 miljoen op een begroting van 40 miljoen.

 

Dat is bijna 10 procent en als ik het afzet op de personeelsbegroting, bijna 25 procent. Voor de uitvoering van de sociale werkvoorziening komt daar nog eens 3 miljoen bezuiniging structureel bij. Dat is nog een keer 10 procent. Dat zijn dus echt stevige opdrachten, maar we gaan het halen.’

 

Wat het Dalfsense gemeentebestuur stoort, is dat de condities waaronder de gemeente de sociale werkvoor ziening onder de nieuwe wet moet gaan uitvoeren door het Rijk al bepaald zijn, tenzij de Kamer daar een stokje voor steekt. Noten: ‘Wij zijn een ouderwetse gemeente die graag de groenvoorziening zelf doet omdat we kwaliteit willen, maar ook omdat we kwetsbare personen op de arbeidsmarkt zelf een kans willen geven. Ik wil dus kunnen kiezen om het zelf te organiseren.

 

Autonomie, daar gaat het om, niet om marktwerking. Laat ons dat doen, gecontroleerd door de raad.’ Gemeentesecretaris Herman Zwart: ‘Als het Rijk vindt dat we de eerste overheid zijn, moet men ons ook in staat stellen het werk zelf uit te voeren.’

 

Herindeling

 

De overheveling van taken wakkert de discussie over gemeentelijke samenwerking en herindeling aan. Drie gemeenten in Zuid-Holland, Graafstroom, Liesveld en Nieuw-Lekkerland, willen per 1 januari 2013 vrijwillig fuseren tot de nieuwe gemeente Molenwaard met 30 duizend inwoners. Moet de blik gericht worden op verdere fusie? ‘Decentralisatie van taken was een factor om te gaan samenwerken’, vertelt gemeentesecretaris Jan van Ginkel in het kantoor van de samenwerkende gemeenten in Bleskensgraaf.

 

‘Door de schaalvergroting zijn we een belangrijke speler in de regio, maar dat betekent nog niet dat we alle gedecentraliseerde taken zelf kunnen doen. Ook grotere gemeenten moeten samenwerken. Bijvoorbeeld voor wat betreft de nieuwe wet Wwnv hebben we te maken met regionale samenwerkingsverbanden zoals de regionale sociale dienst voor de Alblasserwaard-oost , Vijfheerenlanden en de werkvoorzieningschappen.

 

We hebben wel meer inbreng in de samenwerkingsverbanden maar we zijn nog steeds een relatief kleine speler. En dus moeten we bij elk type vraagstuk kijken wat de juiste schaalgrootte is. Je moet dus altijd iets in regionaal verband blijven doen, hoewel dat bestuurlijk ingewikkeld is.’