Gemeenten mogen openbaar drugsgebruik verbieden

Gemeenten mogen het gebruik van drugs in de openbare ruimte strafbaar stellen via de APV. Dat antwoordt minister Grapperhaus op vragen van D66-Kamerlid Vera Bergkamp naar aanleiding van het bericht dat inmiddels 218 van de 355 gemeenten een algeheel verbod op het gebruik van (soft- en hard-) drugs hebben afgekondigd, terwijl de Opiumwet het gebruik expliciet niet strafbaar stelt.

Drugsgebruik bewust buiten Opiumwet
‘Het enkele feit dat het gebruik van drugs in de Opiumwet niet strafbaar is gesteld, wil nog niet zeggen dat het gemeenten niet is toegestaan om in de lokale Algemene Plaatselijke Verordeningen (APV) het gebruik van drugs in de openbare ruimte strafbaar te stellen’, stelt Grapperhaus. Hij wijst erop dat het gebruik van drugs bewust buiten de werkingssfeer van de Opiumwet is gelaten om te voorkomen dat door strafbaarstelling mensen geen hulp zouden zoeken als zij als gevolg van hun drugsgebruik in de problemen komen. ‘Het behouden van toegankelijke (verslavings)zorg door het strafrechtelijk ontzien van de gebruiker is dus een vitaal onderdeel van het Nederlandse drugsbeleid.’

Experts kapittelen verbod
Afgelopen zomer bleek uit een inventarisatie van de NOS dat 218 van de 355 gemeenten een algeheel verbod op drugsgebruik in hun APV hebben afgekondigd voor de publieke ruimte, zoals parken, straten of openbare gebouwen. Volgens de Opiumwet is alleen handel en productie van drugs strafbaar. Een aantal gemeenten kiest voor een specifiek gebiedsverbod op overlastplekken, maar in 60 procent van de gemeenten is er een totaalverbod. Volgens enkele experts is een specifiek gebiedsverbod beter en doorkruizen gemeenten met het verbod bewust de Opiumwet. De NOS citeert Jon Schilder, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. ‘De vrijheid om drugs in de publieke ruimte te gebruiken die de wetgever voor ogen had, wordt door gemeenten expliciet om zeep geholpen.’

Grapperhaus: gemeenten zijn bevoegd
Het verbod zou waarschijnlijk juridisch standhouden, omdat gemeenten zich op ‘overlast’ beroepen, zegt Jan Brouwer, hoogleraar Algemene Rechtswetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘De vraag is hoe reëel dat argument van overlast is.’ Schilder noemt het ‘absoluut onwenselijk’ dat lagere overheden iets strafbaar stellen wat de hogere wet nu juist niet strafbaar wilde stellen. Maar volgens Grapperhaus zijn gemeenten op grond van artikel 121 en 149 van de Gemeentewet bevoegd tot het maken van (aanvullende) verordeningen, als deze niet in strijd zijn met hogere regelingen. Gemeenten dienen met een verbod het belang van handhaving van de openbare orde. ‘Omdat zij met dat verbod een ander belang nastreven dan het belang van bescherming van de volksgezondheid uit de Opiumwet, zijn gemeenten daartoe bevoegd, zo blijkt expliciet uit een arrest van de Hoge Raad van 13 oktober 2015’, schrijft de minister. Een reden voor een verbod om die reden kan zijn dat ‘het gebruik van drugs in de openbare ruimte gevoelens van onbehagen en onveiligheid bij burgers kan oproepen.’

Afweging lokaal maken
De minister stelt dus vast dat het gebruik van drugs in de openbare ruimte lokaal verboden kan worden door gemeenten zonder dat de Opiumwet juridisch wordt doorkruist. De afweging van de noodzaak voor een totaalverbod of een specifiek gebiedsverbod kan volgens hem het beste lokaal gemaakt worden, ‘afgestemd op de plaatselijke problematiek en behoeften’.