Gemeenten krijgen 150 miljoen extra voor asielzoekers

Om de verhoogde asielinstroom het hoofd te kunnen bieden, krijgen gemeenten voor de jaren 2015-2017 150 miljoen euro extra van het rijk voor de eerstejaarsopvang van vluchtelingen. Daarnaast wordt 353 miljoen van het  gemeentefonds geoormerkt voor de opvang. Dat akkoord is bereikt tussen rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, VNG.

Het rijk realiseert zich dat inspanningen op gebieden van werk/integratie, zorg en onderwijs voor vergunninghouders tot extra kosten leiden voor gemeenten. De 500 miljoen euro kunnen door gemeenten worden gebruikt voor de dekking van de kosten op het gebied van onder andere bijstand, onderwijs, jeugdhulp en gezondheidszorg. Het onderhandelaarsakkoord zal via een ledenraadpleging aan de 390 leden van de VNG worden voorgelegd.

Vrij besteedbaar

De extra middelen zijn vrij besteedbaar. De afspraak is dat ‘een bedrag wordt uitgekeerd per in die gemeente geplaatste vergunninghouder’, aldus het zogeheten uitwerkingsakkoord. Dat akkoord is een vervolg op het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom van vorig jaar november.

De afspraken in dit uitwerkingsakkoord betreffen primair de gevolgen van de extra toename van vergunninghouders op het gebied van integratie, onderwijs en zorg, ontstaan door de verhoogde asielinstroom. Gerekend wordt met de asielinstroom 2015 en de verwachte instroom in 2016 die doorwerking hebben in de huisvestingstaakstelling voor gemeenten in 2016 en 2017. De gedachte is dat de financiële gevolgen voor gemeenten ook voornamelijk in 2016 en 2017 tot uiting zullen komen als vergunninghouders daadwerkelijk in gemeenten geplaatst zijn. ‘De budgettaire gevolgen van dit akkoord bezien dan ook de jaren 2016 en 2017 waarbij wel geldt dat sommige zaken al in 2015 zijn gaan spelen en anderen een uitloop hebben in 2018’, aldus de toelichting.

Druk op sociale voorzieningen

De afspraken gaan volgens de ondertekenaars uit van ‘een gedeelde grondgedachte om de integratie en participatie van vergunninghouders te bevorderen, door in te zetten op onderwijs, werk en gezondheidsbevordering.’ Centraal in de maatregelen staat het wegnemen dan wel terugdringen van achterstanden bij vergunninghouders, ‘zodat alle inwoners van Nederland volwaardig en gezond kunnen deelnemen aan de samenleving, met alle rechten en plichten die daarbij horen.’ De afspraken zijn erop gericht dat vergunninghouders zo snel mogelijk zelfstandig en volwaardig en gezond meedoen, werken of naar school gaan en hun bijdrage leveren aan de samenleving. Doel ervan is ook een verhoogde druk op de sociale voorzieningen in de toekomst te voorkomen.

Rijk en gemeenten hebben afgesproken om, als de verhoogde asielinstroom 2017 daartoe aanleiding geeft, opnieuw in bestuurlijk overleg te treden.

Taalonderwijs

In het uitwerkingsakkoord zijn onder andere afspraken gemaakt over het zo snel mogelijk naar werk begeleiden van vergunninghouders, waarbij reeds in de wachtperiode in asielzoekerscentra (azc) aan competentiescreening en trajectbegeleiding wordt gedaan. Voor de uitwerking hiervan wordt door rijk en gemeenten elke twee maal 2 miljoen euro beschikbaar gesteld. Om te zorgen voor een hoger taal- en integratieniveau bij instroom in de gemeente, wordt de voorinburgering in het azc uitgebreid met een intensivering van het taalonderwijs en meer aandacht voor de oriëntatie op de arbeidsmarkt. De bijdrage aan het COA wordt verhoogd van 1400 naar 2000 euro per traject.

Uitkeringsgerechtigden

Van de 353 miljoen euro voor 2016 en 2017 stelt het rijk in totaal 140 miljoen euro extra beschikbaar voor de integratie en participatie van vergunninghouders. Dat moet gemeenten ook de ruimte geven om de ondersteuning van de bestaande uitkeringsgerechtigden ‘volop overeind’ te houden. Ook voor de verdeling van die middelen wordt een uitkeringsvorm gekozen waarbij het uitgangspunt ‘geld volgt vergunninghouder’ wordt gehanteerd.

Maatschappelijke begeleiding

In het Bestuursakkoord van vorig jaar november was al afgesproken het budget voor maatschappelijke begeleiding te verhogen van 1000 naar 2370 euro per vergunninghouder in 2016 en 2017. Die tijdelijke verhoging van het budget wordt door het kabinet nu structureel gemaakt en zal ook gelden vanaf 2018 en verder.

Het rijk maakt 16 miljoen euro vrij voor het realiseren van tijdelijke huisvesting voor de opvang van asielzoekerskinderen in het voorgezet onderwijs. Extra geld komt er ook voor het soms noodzakelijke vervoer van de leerlingen.

Preventie

Er komt extra geld voor de (preventieve) gezondheid van vluchtelingenkinderen- en gezinnen, voor jeugdhulp en voor screening van vreemdeling op tuberculose. Gemeenten komen tot een lokale integrale aanpak voor de preventie ten behoeve van de gezondheid van vergunninghouders. VNG en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Spot (VWS) gaan de gemeenten daarin ondersteunen. VWS en VNG werken samen de preventieve opgave uit en komen binnen drie maanden met een ondersteuningsprogramma voor een aanpak gericht op signalering, voorlichting en preventie. Het rijk stelt in 2016 3 miljoen en in 2017 4 miljoen euro voor het project beschikbaar.