Gemeenten aan zet bij aanpak jihadisme

Lokale overheden, en met name burgemeesters, krijgen een nadrukkelijker rol bij de aanpak van de jihadistische beweging in Nederland en Syrië-gangers. Dat blijkt uit de maandag gepresenteerde kabinetsplannen voor de integrale aanpak van het jihadisme en het eveneens maandag gepresenteerde rapport hierover van de AIVD.

Repressieve maatregelen

De AIVD stelt dat er een nieuwe aanpak moet worden gevonden om de weerstand tegen het jihadisme te vergroten. Nieuwe preventieve en repressieve maatregelen moeten paal en perk stellen aan de nieuwe structuur en het veranderde karakter van de jihadistische beweging in Nederland. Diverse overheidspartners, waaronder gemeenten, moeten in onderlinge coördinatie samenhangende maatregelen ontwikkelen en doorvoeren.

Bedreiging rechtsorde

Dat schrijft de AIVD in zijn rapport 'Transformatie van het jihadisme in Nederland. Zwermdynamiek en nieuwe slagkracht.' Ook internationale samenwerking is hierbij van belang. De AIVD gaat de betrokken overheidspartners in deze aanpak zo veel mogelijk ondersteunen. Volgens de AIVD moet worden voorkomen dat de jihadistische beweging in Nederland een steeds grotere bedreiging vormt voor de Nederlandse democratische rechtsorde, de nationale veiligheid en de samenleving.

Reële kans op aanslag

De uitreis en terugkeer van jihadgangers vormt een duurzame dreiging voor de Nederlandse rechtsorde en veiligheid, constateert ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in zijn Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. Dit is eveneens maandag door minister Opstelten (Justitie, VVD) naar de Kamer gestuurd. Het niveau van de terroristische dreiging blijft substantieel en de kans op een aanslag tegen Nederland reëel.

Intensivering strijd

De strijd tegen de jihadistische beweging wordt geïntensiveerd, zo schrijft Opstelten aan de Kamer, naar aanleiding van de stukken van de NCTV en de AIVD. In ieder geval wordt de samenwerking van de NCTV met de lokale overheden, het Openbaar Ministerie, de politie en de AIVD uitgebouwd. Mede namens minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) heeft Opstelten de Nederlandse integrale aanpak jihadisme naar de Kamer gestuurd. Naast strafrechtelijke aanpak worden ook bestuurlijke middelen ingezet, waarbij burgemeesters nadrukkelijk een rol hebben.

Omvangrijk en onvoorspelbaar

Het Nederlandse jihadisme is door ontwikkelingen in Nederland en de strijd in Syrië een ‘omvangrijker en onvoorspelbaarder fenomeen geworden dan het ooit is geweest’, stelt de AIVD. Dit geldt tevens voor de dreiging die er op korte en middellange termijn vanuit kan gaan. De jihadistische strijdgroepen in Syrië richten zich tot nu toe op het verdrijven van president Assad en andere vijanden. De AIVD waarschuwt dat de oriëntatie op de ‘nabije vijand’ (in het Midden-Oosten) makkelijk kan omslaan naar een oriëntatie op de ‘verre vijand’ (het Westen). Op korte termijn moet rekening worden gehouden worden met de dreiging van aanslagen in Europa. Teruggekeerde en doorgeradicaliseerde ‘Syrië-gangers’ kunnen op eigen initiatief aanslagen plegen. Europese Syriëstrijders kunnen hiertoe ook door Al Qaida-operatives worden aangezet.

Polarisatie

De terroristische aanslagen kunnen zijn gericht tegen de Nederlandse overheid, de Nederlandse samenleving of tegen specifieke bevolkingsgroepen, zoals joden, sjiitische moslims of moslims die zich verzetten tegen het jihadisme, waarschuwt de AIVD. Naast de risico’s van terroristisch geweld zijn er ook bredere radicaliseringsrisico’s, zoals uiteindelijk het risico van toename van de polarisatie tussen bevolkingsgroepen in Nederland.

Integrale aanpak jihadisme

Voor het kabinet is het onacceptabel dat Nederlandse ingezetenen deelnemen aan de jihadistische beweging en de gewelddadige jihadistische strijd; ongeacht waar ze plaatsvindt of gaat plaatsvinden, zo schrijft Opstelten aan de Kamer. Alle beschikbare middelen worden ingezet om uitreis met dit doel te verhinderen, risico’s van elke terugkeerder weg te nemen en het werven van nieuwe aanhang tegen te gaan. Het maandag gepresenteerde Nederlandse aanpak van het gewelddadig jihadisme omvat een divers pakket aan maatregelen om dit te bewerkstelligen.

Rol burgemeesters

Naast de strafrechtelijke aanpak worden bestuurlijke middelen ingezet om de jihadgang te ontmoedigen en de (potentiële) dreiging van terugkeerders te beperken. ‘De huidige inzet van de burgemeesters in de meest betrokken gemeenten is cruciaal om de dreiging die van (potentiele) jihadstrijders uit gaat te verminderen’, stelt Opstelten. ‘Door hun betrokkenheid en sturing op preventie, detectie en gerichte interventie wordt de dreiging verder beperkt.’ De minister denkt daarbij aan het uitschrijven van uitgereisde jihadisten uit de Gemeentelijke Basisadministratie, het stopzetten van uitkeringen en paspoortsignalering.

 

Lokale driehoek

Met de meest betrokken burgemeesters – met betrekking tot de jihadgang – zal worden overlegd over de wijze waarop gemeenten hierbij het beste kunnen worden ondersteund. Een pool van experts is beschikbaar om de lokale driehoek bij te staan. Ook zijn er verdiepingstrainingen voor wijkagenten en andere eerstelijnswerkers.