Geen aardverschuivingen in provincieland

De klassieke bestuurderspartijen VVD, CDA en PvdA zitten in vrijwel alle tot nu toe gevormde colleges, ondanks het verlies van deze partijen. Limburg heeft geschiedenis geschreven: het is de eerste provincie ooit met een extraparlementair college van Gedeputeerde Staten. De vorming van nieuwe colleges duurde dit keer wel erg lang.

Rondbreien

Ruim drie maanden na de Statenverkiezingen zijn er nog niet in alle provincies nieuwe colleges gevormd. Zo zitten Flevoland en Zuid-Holland nog steeds zonder en is het extraparlementair college van Limburg pas vorige week geïnstalleerd. In Flevoland en Zuid-Holland gloort er wel licht aan het einde van de tunnel. In Flevoland zijn de informateurs benoemd tot formateurs die een college van VVD, GroenLinks, CDA, PvdA, ChristenUnie en D66 gaan rondbreien. In Zuid-Holland hebben de informateurs maandag geadviseerd formatieonderhandelingen te starten met VVD, GroenLinks, CU/SGP, PvdA en CDA.

Klassieke bestuurderspartijen

Naast de lange (in)formatieduur, vindt politicoloog Harmen Binnema (Universiteit Utrecht) de terugkeer van de klassieke drie bestuurderspartijen – VVD, CDA en PvdA – in bijna alle colleges opvallend. In acht van de twaalf provincies maken deze drie partijen deel uit van de nieuwe colleges en daar komen Flevoland waarschijnlijk en Zuid-Holland mogelijk nog bij. ‘Het grote verschil is dat ze nu allemaal wel twee of drie extra partijen nodig hebben om een meerderheid te vormen. Daarmee vormen ze niet meer zoals voorheen een heel krachtig blok, dat het met zijn drieën regelde.’

Constructief

De terugkeer van de PvdA is des te meer opvallend omdat de sociaaldemocraten in alle provincies – uitgezonderd Flevoland – zetels verloren. In vier van de acht provincies (Groningen, Friesland, Overijssel en Utrecht) zat de PvdA de vorige periode in de oppositiebankjes; nu zit de partij er weer op het pluche. Hoewel opvallend, snapt Binnema de keuze voor de PvdA wel. ‘De PvdA heeft zich de afgelopen jaren als oppositiepartij constructief opgesteld. Je weet wat je aan de ze hebt, ze hebben een reservoir aan geschikte bestuurders.’ Volgens Binnema vindt GroenLinks – naast Forum de andere grote winnaar van de Statenverkiezingen – het ook wel prettig om niet alleen met het CDA en de VVD te besturen.

Krapper

Van aardverschuivingen kun je al met al op provinciaal niveau niet spreken. ‘Wat je in provincies ziet is wat men op landelijk niveau “het brede midden” noemt’, aldus Binnema. Hij heeft het dan over CDA, VVD, PvdA en dan met – in wisselende combinaties - GroenLinks, ChristenUnie en D66. De coalities worden breder, maar de meerderheden in de coalities worden juist steeds krapper, valt Binnema verder op. In de helft van de provincies waar nieuwe colleges zijn aangetreden, zijn meer partijen tot de colleges toegetreden.

SP buiten spel

De SP speelt in geen enkel college meer een rol. De ChristenUnie heeft in vijf provincies bestuursverantwoordelijkheid genomen, tegen vier in de vorige periode. Een zesde (Flevoland) ligt in de rede en mogelijk komt Zuid-Holland daar ook bij. D66 is uit veel colleges verdwenen. In de vorige periode was de partij in negen van de twaalf provincies in het college vertegenwoordigd, nu in vier en met mogelijk Flevoland erbij vijf. Provinciaal nieuwkomer Forum zit nergens aan de collegetafel. In Limburg is weliswaar een van de gedeputeerden van Forum-huize, maar de gedeputeerden zitten daar op persoonlijke titel in het college en niet namens hun partij.

Uit nood geboren

Benieuwd zijn Binnema en Boogers - hoogleraar innovatie en regionaal bestuur (Universiteit Twente) - naar het reilen en zeilen van het extraparlementaire college in Limburg. ‘Het lijkt vanaf afstand bezien een constructie die uit nood geboren is en niet een vooropgezet idee over politieke vernieuwing’, aldus Binnema. ‘Dat je het eens probeert, is volgens mij heel verstandig’, vindt Boogers. ‘Als je enorm brede of ingewikkelde coalitie zou vormen, is elkaar stevig de hand vasthouden de enige manier om te overleven. Je krijgt dan hele scherpe tegenstellingen tussen oppositie en coalitie. Je krijgt ook een scherpe fractie- en collegediscipline om die coalitie bij elkaar te houden. Dat komt de kwaliteit van het debat niet ten goede. Nu doen ze in Limburg meer recht aan de veelkleurigheid van de Staten, door met wisselende meerderheden te gaan regeren en het van het onderwerp laten afhangen of ze over links of over rechts gaan.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week.

(klik hier voor een vergroting)