Gedeelde wethouders in Drechtsteden

De Drechtsteden werken al jaren succesvol regionaal samen, zónder democratisch gat. Toch gaan dit jaar zowel de ambtelijke als de politiek-bestuurlijke organisatie op de schop. De plannen lopen uiteen van directe verkiezingen voor de Drechtraad tot aan gedeelde wethouders. Voor de zomer wordt de knoop doorgehakt.

Democratische legitimatie

Vanuit heel Nederland is veel belangstelling voor de werkwijze in de Drechtsteden. Bestuurders en raadsleden willen weten wat het succes is achter deze regionale samenwerking en ook hoe de democratische legitimatie is geregeld. Hét grote kritiekpunt van de volksvertegenwoordigers bij veel samenwerkingsverbanden is immers dat ‘de regio’ over de hoofden van de betrokken gemeenten en vooral gemeenteraden vergaande besluiten neemt.

 

Clustering bedrijfsvoering

De gemeenten Alblasserdam, Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht werken al sinds 1996 intensief samen op het gebied van woningbouw, bedrijventerreinen, openbaar vervoer en verkeer en veiligheid. Dit is de basis voor de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden (GRD) die in maart 2006 het licht zag. De Sociale Dienst Drechtsteden werd de eerste loot aan de GRD-stam. ‘Daarnaast vond op het gebied van bedrijfsvoering een enorme clustering plaats’, aldus algemeen directeur van de gemeenschappelijke regeling Drechtsteden en secretaris van het Drechtstedenbestuur Marcel van Bijnen.

Regionale diensten

Een derde van het totale gemeentelijke personeelsbestand van 1.025 medewerkers en een derde van de gemeentelijke begroting (nu: 245 miljoen euro) werden bij de GRD ondergebracht. Het personeelsbestand wordt de komende tijd teruggebracht naar zo’n 785 fte. Inmiddels werkt onder de koepel van de GRD een aantal grote en kleine regionale diensten: een ingenieursbureau, een onderzoekscentrum en een servicecentrum. Bureau Drechtsteden − het stafbureau dat bestuur en Drechtraad adviseert en de uitvoering van beleid regisseert − maakt eveneens deel uit van de GRD. Eén belastingdienst int, in regionaal verband, belasting.

 

Correctie

Inmiddels is het de hoogste tijd voor een ‘correctie op doorgeschoten bedrijfsvoering en complexiteit’, stelt Van Bijnen. ‘Er is op onderdelen veel te veel overleg nodig. We willen vanuit de inhoud kijken wat eenvoudiger kan.’ Een slag die de GRD wil maken, is het ambtelijk en bestuurlijk inbedden van ‘nabijheid’. ‘We willen onze grootschalige oriëntatie blijven behouden, maar deze wel kleinschalig verankeren’, aldus Van Bijnen. Een andere slag is het onderscheid durven te maken tussen gemeenten. 80 tot 90 procent van het werk van de zes gemeenten is hetzelfde. Voor de overige 10 tot 20 procent moeten gemeenten in de ogen van Van Bijnen hun eigen ruimte kunnen pakken; onderscheidend  zijn.

 

Regionaal bestuur

Ook de politiek-bestuurlijke kussens worden opgeschud. Nu kent de GRD een regionaal bestuur dat uit een dagelijks (DB) en een algemeen bestuur (Drechtraad) bestaat. Het DB wordt gevormd door negen vertegenwoordigers (bestuurders) uit de zes gemeenten en voorzitter Arno Brok. De Drechtraad bestaat uit 43 raadsleden uit de zes gemeenten, waarbij iedere fractie is vertegenwoordigd. Er geldt een systeem van gewogen stemgewicht.

Drechtstedendinsdag

Gemiddeld tien keer per jaar is er een ‘Drechtstedendinsdag’ in een van de zes Drechtsteden. Deze ‘dolle dinsdag’ begint met de diverse overleggen tussen portefeuillehouders. Zij adviseren het Drechtstedenbestuur, dat op zijn beurt voorstellen voorlegt aan de Drechtraad, als de besluitvorming daarover een bevoegdheid van de Drechtraad is. Eerst in adviserende en opiniërende carrouselbijeenkomsten (‘commissievergaderingen’) en vervolgens in de besluitvormende Drechtraad.

 

Politieke fracties

De 43 Drechtraadsleden vormen politieke fracties. Het is zelden dat Drechtraadsleden namens hun eigen politieke fractie van hun eigen gemeente spreken. Besluiten die in de Drechtraad worden genomen, worden niet in de afzonderlijke gemeenteraden voorgekookt en er na besluitvorming ook niet teruggelegd. De Drechtraad heeft bevoegdheden over de beleidsterreinen die in zijn geheel aan de GRD zijn overgedragen.

Nieuwe stijl

Hoe en in welke vorm het huidige Drechtstedenbestuur de toekomst in gaat, staat nog niet vast. ‘We willen een compact bestuur met veel mandaat en met een stevige uitvoeringsagenda’, stelt Bert Blase, burgemeester van Alblasserdam en waarnemend burgemeester van Hardinxveld-Giessendam. Samen met de Dordtse burgemeester Arno Brok is hij vanuit het DB kartrekker voor de Drechtsteden-nieuwe-stijl. ‘We denken aan gedeelde wethouders, maar ook aan regiobestuurders die verantwoording afleggen in de respectievelijke gemeenteraden.’

Directe verkiezingen Drechtraad

Voor de zomer − ruim voor de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 − moet de knoop over de toekomst worden doorgehakt. Er moet onder meer een besluit worden genomen over een andere positionering van de Drechtraad. De ideeën variëren vooralsnog van een zeer beperkte Drechtraad, zelfs afschaffing daarvan, tot aan directe verkiezingen en de inzet van burgerparticipatie en uitbreiding van het inspreekrecht. Ook moeten besluiten worden genomen over de samenstelling en werkwijze van het DB en (eventueel nieuwe) taken en bevoegdheden van de GRD. Uitgangspunt is dat de lokale autonomie van de zes Drechtstedengemeenten onaangetast blijft. Voor de meeste politieke fracties is samengaan in een nieuwe gemeente niet aan de orde.

 

Lees meer in Binnenlands Bestuur 1