Einde aan willekeur lokaal boa-beleid

Nieuwe landelijke regelgeving moet lokale willekeur in het toekennen van geweldsmiddelen aan buitengewone opsporingsambtenaren (boa's) stoppen. Dat zijn boa-bonden, de politie en minister Grapperhaus overeengekomen. Boa-bonden spreken van een doorbraak, maar ‘alles staat of valt met de uitwerking van de afspraken’. Daar worden ook de gemeenten bij betrokken.

Lange aanloop
Die afspraken moeten in het najaar zijn uitgewerkt. Boa-bonden gaan er dus vanuit dat de uitwerking er bij Oudjaar is. Dat is de intentie. Of dat ook zal gebeuren is nog maar de vraag, want het opstellen van deze verklaring alleen al kende een lange aanloop. Op 10 september was er al overeenstemming over de oplossingsrichting, nadat boa’s, in totaal 23.500, verscheidene malen het werk hadden neergelegd en actie hadden gevoerd uit woede en frustratie over het gebrek aan verdedigingsmiddelen als zij zich staande moesten houden in een dreigende of geweldssituatie.

Belangrijke politieke hobbel genomen
Op 23 september bevestigde minister Grapperhaus dat hij nog achter de overeengekomen oplossing stond, nadat de bonden een ambtelijke notitie erover hadden afgeschoten. Vervolgens is besloten om met een gezamenlijke verklaring te komen. Daar waren weer drie weken voor nodig en dan moet de uitwerking nog volgen en de gemeenten daar, als werkgevers van de boa’s, ook nog hun zegje over doen. ‘Een belangrijke politieke hobbel is genomen’, aldus Ruud Kuin van de BOA Bond. ‘We hadden een terecht principieel punt en dit is een hele goede oplossing.’ Handhavende boa’s kunnen straks worden uitgerust met pepperspray en wapenstok met verdedigingsinstructie.

Eind aan lokale willekeur
De nieuwe regelgeving maakt een einde aan lokale willekeur, aldus Kuin. Uit een Wob-verzoek dat de Boa-bonden hadden ingediend, bleek dat 12 gemeenten geweldsmiddelen toegekend, maar dat dit volstrekt willekeurig was gebeurd. ‘De minister beslist op advies van de lokale driehoek. Op verzoek om een positief advies heeft hij ‘ja’ gezegd. Er zit geen landelijke lijn in wat de lokale driehoek doet. In Amsterdam gaat het anders dan in Harderwijk. Ons standpunt is: daar waar ze moeten handhaven, is het ook terecht dat ze verdedigingsmiddelen krijgen.’

Geweldsmonopolie
Een van de pijnpunten in de discussie is het geweldsmonopolie. De kern van het geweldsmonopolie is dat je in de rechten kan treden van de burger, stelt Kuin. ‘Die kent een grote bescherming. Je kunt hem niet zomaar van zijn vrijheid beroven of geweld tegen hem gebruiken. Dat monopolie heeft de staat toegekend aan defensie en politie, in offensieve zin. Daarin ligt het onderscheid. Straks krijgt de boa ook middelen om zich te verdedigen tegen lichamelijk letsel en dreiging daarvan. Nu moeten zij, net als de politie, elk geweldsincident en elke dreiging ervan melden. Om goed gebruik in de gaten te houden vindt toetsing plaats. In de nieuwe regels komt een toetsing voor verdediging. In het gros van de gevallen zal de inzet heel duidelijk zijn, maar je houdt altijd grensgevallen. Vandaar die toetsing.’

Middelen gekoppeld aan taak
Bij volgende gesprekken sluiten ook de gemeenten aan, de werkgevers van de boa’s. Is dat niet wat laat? ‘Wat gemeenten vinden is niet onbekend’, antwoordt Kuin. ‘Amsterdam staat al achter de inzet van pepperspray. De G40 heeft in een brief uitgesproken dat boa’s zich moeten kunnen verdedigen. Het is logisch dat ze zelf nog aan tafel komen en bij de uitwerking worden betrokken.’ De landelijke overheid kan uiteraard zelf regelingen maken en dat is in deze zeer waardevol, meent Kuin. ‘Dit is een doorbraak. De poort staat nu open. Straks gaan we bediscussiëren over wie, waar en wanneer. Die beslissing kan, binnen de gestelde kaders, bij gemeenten komen, want de lokale driehoek kan het beste oordelen over de taak en omstandigheden van de boa’s. In een toezichthoudende rol kan de boa signaleren of doorgeven, in de handhavende rol kan hij optreden. Het is logisch dat hij dan ook middelen tot zijn beschikking heeft. Die middelen, en dus de uitrusting, zijn gekoppeld aan zijn taak.’

VNG: goede regeling zorgt voor rust
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt het goed dat er een gesprek tussen de minister en de bonden heeft plaatsgevonden en hoopt dat dit en volgende gesprekken gaan leiden tot criteria die gemeenten helpen om een afweging te maken of er beschermingsmiddelen nodig zijn. 'Wij juichen het toe als er lokaal een afweging gemaakt kan worden, want de boa’s moeten hun werk veilig kunnen uitvoeren. Daar kunnen beschermingsmiddelen bij helpen. Als dit goed geregeld wordt, dan zorgt dit voor rust bij een groep medewerkers, die zich nu vaak niet veilig voelt bij het uitvoeren van hun taak. En dat laatste is niet toelaatbaar.'