Eigenzinnigheid als herindelingstroef

Weesp heeft, geheel vrijwillig én bewust, gekozen voor een samengaan met wel hele grote broer Amsterdam. De eerste stap is een ambtelijke fusie per april 2019, gevolgd door een bestuurlijke fusie per uiterlijk 2026. Eigenzinnigheid is volgens de Weesper burgemeester de sleutel tot dit – lange – proces ‘zonder gedoe’ geweest.

Regie

‘Mijn overtuiging is dat onze eigenzinnige opstelling ons enorm heeft geholpen. Wij hebben zelf de regie genomen, zelf de lijnen uitgezet en onze eigen keuzes gemaakt’, stelt (waarnemend) burgemeester Bas Jan van Bochove. ‘En met we bedoel ik de gemeenteraad. Als college hadden we ook onze denkbeelden, maar de raad had de leiding. Mijn belangrijkste boodschap aan alle collega’s die in fusieprocessen zitten: laat de raad het doen en doe het met de bevolking samen.’

Gesneuveld

De herindeling van Weesp kent een lange voorgeschiedenis. Al in 2005 concludeerde de provincie Noord-Holland na een bestuurskrachtonderzoek dat Weesp niet langer zelfstandig kan blijven, maar moest fuseren. Een zoektocht naar fusiepartners begon en mondde uiteindelijk uit in een wetsvoorstel tot bestuurlijke fusie met Bussum, Naarden, Muiden en Weesp. Het wetsvoorstel sneuvelde in 2012 echter in de Tweede Kamer. ‘We waren terug bij af’, aldus Van Bochove.

Touwtjes

Vanaf dat moment nam Weesp de touwtjes in eigen hand, waarin Weesp verschillende keren ‘nee’ tegen de plannen van de provincie zei, maar niet zonder meer de kont tegen de krib gooide. Het stadje van 19.000 inwoners zag zelf ook wel in dat er wat moest gebeuren, maar wilde dat wel op de eigen(zinnige) manier oppakken. Het werd dus een nee toen de provincie in 2014 opnieuw concludeerde dat Weesp geen zelfstandige toekomst had en Wijdemeren en Hilversum als beoogde fusiepartners naar voren werden geschoven. Het werd opnieuw een ‘nee’ toen de provincie vond dat Weesp in het voorjaar 2015 een bestuurskrachtmeting moest laten uitvoeren. Een bestuurskrachtmeting in 2016 dan, in de hele regio, door een door de provincie geselecteerd bureau? Ook dat werd een ‘nee’ vanuit Weesp. Wel wilde Weesp zelf een bestuurskrachtonderzoek laten doen, breder dan een meting sec, en daarvoor zou de gemeente zelf twee bureaus selecteren.

Bewuste houding

Van Bochove: ‘Je moet je realiseren dat er in 2005 helemaal geen discussie was over de toekomst. In 2014 en 2015 was er wel een hele bewuste houding over de toekomst van Weesp. Die wilden we met elkaar bepalen, waarbij we ook onze bevolking er goed bij zouden kunnen betrekken. Door zelf de regie te nemen, bepalen we ook zelf onze toekomst.’

Intensief traject

Er werd gekozen voor een intensief traject met raad, bevolking, maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven, waarbij aan het einde van het traject zou worden gekozen tussen Amsterdam of Gooise Meren. De keuze viel uiteindelijk op Amsterdam. De raad had er in meerderheid meer vertrouwen in dat Amsterdam de vooraf geformuleerde kernwaarden beter zou borgen dan Gooise Meren. Ook op andere punten, zoals de connecties met ‘Den Haag’, scoorde Amsterdam beter, licht Van Bochove toe. In een referendum van maart sprak een meerderheid van de bevolking zich eveneens voor Amsterdam uit, een keuze die de nieuwe raad niet veel later bekrachtigde.

Ambtelijke fusie

Vooraf was ook duidelijk dat een ambtelijke fusie vooraf zou gaan aan een bestuurlijke fusie. ‘De provincie wilde dat we uiteindelijk zouden herindelen’, aldus Van Bochove. ‘Daarnaast hebben we heel snel ambtelijke versterking nodig. Een bestuurlijke fusie kost gewoon veel meer tijd. Daar konden we ambtelijk gezien niet op wachten.’ De bestuurlijke fusie zal per 2022 of per 2026 worden beklonken. De ambtelijke fusie moet in april 2019 rond zijn. Daarbij krijgen 135 Weesper ambtenaren een plekje geven in een Amsterdamse organisatie die ruim een factor honderd groter is. ‘Het is zeker een klus’, erkent gemeentesecretaris Menno de Haan. Niet iedereen is blij met een overstap naar een grote gemeente, maar het gros van de ambtenaren ziet de overstap zitten.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 20 van deze week (inlog).