Eerste Kamer: Goedkeuren decentralisaties was fout

De Eerste Kamer had de overdracht van taken op het gebied van jeugd, werk en zorg in 2015 nooit moeten goedkeuren. Diverse senatoren vinden het tijd voor zelfreflectie. ‘We moeten onszelf een brevet van onvermogen geven.’

De Eerste Kamer hield gisteren een debat met minister Ollongren van Binnenlandse Zaken over de verhouding tussen het rijk en de decentrale overheden. Aanleiding daarvoor vormden onder de signalen van gemeenten dat zij slecht in staat zijn door het rijk naar gemeenten afgestoten taken in het sociaal domein te vervullen met het daarvoor beschikbaar gestelde budget. Daardoor komen andere gemeentelijke taken onder druk staan.

Uitvoerbaarheid

Omdat gemeenten slechts zeer beperkte mogelijkheden hebben hun inkomsten te vergroten, raakt de vraag naar de balans tussen taken, bevoegdheden en financiering direct aan de uitvoerbaarheid van wetgeving. De Eerste Kamer gaat daarin volgens de senatoren niet vrijuit, omdat de uitvoerbaarheid van de wetgeving één van de primaire beoordelingscriteria van de Eerste Kamer is.

Niet realistisch

Volgens GroenLinks en de SP leidt het geldtekort bij gemeenten tot verschraling van de voorzieningen en tot kaalslag, niet alleen in het sociale domein, maar vaker op terreinen zoals bibliotheken, cultuur en openbaar groen. Volgens VVD-senator Erik van der Burg is de taakstelling die is gekoppeld aan de drie decentralisaties in 2015 (jeugd, werk en zorg) niet realistisch gebleken.

Compensatie

CDA-senator Tom Rombouts bepleitte zelfreflectie door de Eerste Kamer. Gemeenten hebben er de afgelopen jaren tal aan taken bijgekregen zonder dat ook door de Eerste Kamer is nagedacht of de gemeenten dat er qua uitvoering wel bij konden hebben. De les die hij trekt, is dat de Eerste Kamer in de toekomst scherper moet toezien op uitvoerbaarheid van dergelijke decentralisaties. SGP, OSF en PvdD delen de zelfkritiek. Volgens PvdD-senator Peter Nicolaï treft ook de Eerste Kamer blaam. De Kamer ging akkoord met wetten die de toets van de uitvoerbaarheid eigenlijk niet konden doorstaan, aldus Nicolaï: ‘Zulke wetten hadden niet door de Eerste Kamer goedgekeurd mogen worden.’ Volgens OSF-senator Ton Raven moet de Eerste Kamer zichzelf een brevet van onvermogen geven. En gemeenten zouden een compensatie moeten krijgen.

‘Grote waagstukken’

Minister Ollongren noemde in een reactie de decentralisaties in 2015 'grote waagstukken' en constateert dat er destijds te optimistisch is gedacht over de omvang van de decentralisaties, en ook over het tempo van de invoering. Ze zei het eens te zijn met de senatoren die aangaven dat de financiële situatie van de gemeenten op orde moet worden gebracht. In haar ogen moet in elk geval de opschalingskorting uit de boeken.