Donner: ‘Den Haag beslist’

De spelregels voor gemeentelijke herindeling veranderen. Minister Piet Hein Donner (CDA) van Binnenlandse Zaken liet er dinsdag in de Kamer geen misverstand over bestaan. Donner neemt afstand van de praktijk van het vorige kabinet waarbij in Den Haag uitsluitend procedureel werd getoetst, de zogeheten marginale toetsing, of provincies en gemeenten zich aan de wettelijke spelregels voor herindeling hebben gehouden. ‘Wat wij hier doen is van meer dan procedurele betekenis. De verantwoordelijkheid voor herindeling ligt bij Kamer en kabinet’, aldus Donner.

De minister sprak zich daarom ook uit tegen de idee dat één of twee gemeenten herindeling kunnen tegenhouden. Volgens de Kamer is dat beeld ontstaan nadat Donner vorige maand besloot de herindeling van Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg af te blazen vanwege het verzet van Renswoude tegen fusie. ‘Het zou delegatie van bevoegdheden zijn en in strijd met de grondwet als één gemeente herindeling zou kunnen tegenhouden. Dat je geen herindeling moet doen wanneer de bevolking tegen is, is ook afstand doen van de verantwoordelijkheid van de Kamer en het kabinet’, aldus Donner.

Renswoude is volgens Donner geen precedent waardoor herindelingsvoorstellen voor de Krimpenerwaard (twee van de vijf gemeenten tegen: Bergambacht en Nederlek), Goeree-Overflakkee (één van de vier gemeenten tegen: Goedereede) en andere toekomstige fusievoorstellen bij verzet van een gemeente automatisch ook worden afgeblazen. ‘Een precedent is een precedent. Niet iedere beslissing valt tot een model te maken’, aldus Donner. De minister wenste daarom ruimte te houden om voor de Krimpenerwaard en Goeree-Overflakkee tot een andere afweging te komen dan bij Renswoude.

Hoofdcriteria

De herindeling van Renswoude is door Donner afgeblazen omdat er na de raadsverkiezingen van 2010 geen draagvlak was in deze gemeente. ‘Elementen om de herindeling anders te wegen waren ook de samenwerking van Renswoude met Veenendaal en de participatie van Renswoude in het samenwerkingsverband Food Valley’, aldus de minister. Donner wil herindeling beoordelen aan de hand van drie hoofdcriteria, waarmee hij afwijkt van het beleidskader voor herindeling. ‘Er zijn drie factoren: wat zijn de financiële en bestuurlijke knelpunten van het betreffende bestuur in relatie tot de inhoudelijke opgave in de regio, de urgentie van de problematiek en het draagvlak bij de betrokken gemeenten.’

Volgens regeringspartij VVD kan het niet zo dat draagvlak het enige en zaligmakende criterium is. Volgens VVD-Kamerlid Willibrord van Beek huldigt het regeerakkoord van VVD en CDA weliswaar voor herindeling als enige criterium ‘van onderop’, het zogeheten draagvlakcriterium. ‘Maar er staat niet dat ‘van onderop’ unaniem moet zijn. Als dat wel zo is, kunnen we het net zo goed aan de computer overlaten’, aldus Van Beek. De VVD vindt dat herindeling mogelijk moet blijven, ook tegen de zin van één of meer gemeenten. ‘De omvang en het functioneren van gemeenten is niet een naar binnen gerichte activiteit. Het heeft ook te maken met het functioneren van de gemeente in de regio’, aldus Van Beek.

Volgens Donner wegen alle criteria even zwaar en is het verzet van één of meer gemeenten niet doorslaggevend. ‘Maar de enkele weerstand van één of enkele gemeenten is wel een zwaarwegende factor’, aldus Donner.

De CDA-fractie maakte in het Kamerdebat duidelijk dat ‘van onderop’, het zogeheten draagvlakcriterium, niet het enige criterium is. ‘Als er zwaarwegende financiële en bestuurlijke problemen zijn die niet op te lossen zijn, dan is herindeling voor ons mogelijk. Voor Renswoude was dat niet aan de orde want die gemeente had zijn zaakjes prima op orde’, aldus CDA-woordvoerster Harmke Bruins Slot.