D1000: 10 statements voor de lokale politiek

Tien ‘statements’ leverde de D1000 die op 1 juni in Apeldoorn werd gehouden op. De belangrijkste daarvan was een oproep aan de lokale politiek: ‘Stop met in de weg lopen.’ Andere toppers in deze lijst waren ‘De agenda van de straat op tafel in de raad’; Partijpolitiek staat echte lokale democratie in de weg’ en ‘Bemoei je er niet mee, we kunnen het zelf.’

D1000 manifest

Ook de andere statements die samen het ‘D1000 manifest’ worden genoemd hadden tot strekking dat de overheid het maatschappelijk initiatief niet in de weg moet staan, maar de ruimte moet bieden. De D1000 is geïnspireerd op de G1000. Onder die naam zijn het afgelopen jaar in gemeenten als Rotterdam, Amersfoort, Maastricht en Uden bijeenkomsten van duizend inwoners gehouden. Doel daarvan was zo veel mogelijk ideeën te verzamelen over hoe burgers de lokale democratie invulling kunnen geven. Bij de D1000 ging het niet uitsluitend om burgers, maar ook om raadsleden, wethouders, burgemeesters en lokale ondernemers.

Programma Lokale Democratie
De dag werd georganiseerd door het Programma Lokale Democratie in Beweging, waarin Raadslid.NU, Wethoudersvereniging, Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Vereniging van Griffiers, Vereniging van Gemeentesecretarissen, VNG en ministerie van BZK zijn vertegenwoordigd. In totaal namen ruim 700 mensen deel aan de bijeenkomst in Apeldoorn. In verschillende gespreksrondes omtrent diverse thema’s bespraken zij de verhouding tussen burgers en bestuur en hoe die versterkt kan worden. Thema’s waren onder meer: wat schort er aan de lokale democratie, wat moet er aan gebeuren en wat kun je er zelf aan doen.

Positie van de raad
Deelnemer Maarten Sinnema, bestuurs- en directieadviseur bij de gemeente Diemen, zegt groot voorstander te zijn van dergelijke bijeenkomsten. ‘Burgerinitiatieven versterken de lokale democratie. Je daagt iedereen op lokaal niveau uit om samen te formuleren hoe je de gemeente op een hoger plan kunt tillen.’ Hij is er niet bang voor dat burgerinitiatieven de positie van de raad zullen uithollen en dat het college eerder de oren zal laten hangen naar burgerpanels dan naar de gemeenteraad. ‘Natuurlijk moet je de positie van de raad in de gaten houden. Maar laten we wel zijn: de democratische legitimiteit is in het huidige bestel niet bepaald sterk. Nog geen anderhalf procent van de mensen is lid van een politieke partij. Op die manier laat de burger zijn invloed nauwelijks gelden. Steeds minder mensen gaan stemmen voor gemeenteraadsverkiezingen. En als ze dat wel doen, dan verwatert hun stem door de coalitieakkoorden die worden gesloten.’ Hij ziet burgerinitiatieven dan ook als een goed instrument om de raad en het college tot de orde te roepen en zich te laten beraden op de belangen van de burger. ‘Dat lijkt me alleen maar goed voor de lokale democratie.’

Verwateren van democratie
John Bijl, raadstrainer en directeur van het Periklesinstituut, is het daar hardgrondig mee oneens. 'De infrastructuur van de democratie functioneert prima. We gaan er alleen niet goed mee om.’ Volgens Bijl zijn raadsleden meer bezig met commentaar te geven op collegestukken dan met het debat te voeren over de inrichting van de lokale samenleving. ‘Als je constateert dat de lokale democratie verwatert, dan moet je die niet nog meer gaan verwateren door de rol en functie van de volksvertegenwoordigers uit te kleden. Daar haal je de legitimering niet mee terug.’ Burgerparticipatie beperkt zich volgens Bijl tot de ‘lucky few’, mensen die gewend zijn voor hun eigen positie op te komen. ‘Maar dat is iets anders dan de kiezer vertegenwoordigen.'

Niet voor gaan liggen
De Nederlandse Vereniging van Raadsleden, Raadlid.nu, wil de experimenten die voortkomen uit bijeenkomsten als de D1000 en de G1000 kritisch volgen, met extra aandacht voor de positie van raadsleden. ‘Maar we gaan er niet op voorhand voorliggen,’ zegt directeur Henk Bouwmans. ‘Het lokale bestuur ontwikkelt zich steeds meer van een vertegenwoordigende naar een participatie-democratie. Meer betrokkenheid van de burger bij het beleid is alleen maar goed. Maar je moet wel uitkijken dat de rol van het raadslid, dat immers door de burger is gekozen, niet wordt verkleind. Persoonlijk denk ik dat dat wel mee zal vallen, want de burger zal niet op alle beleidsterreinen gelijkmatig worden ingezet. Op terreinen als openbare orde en veiligheid blijft de politiek het primaat hebben, maar je kunt je voorstellen dat burgerparticipatie zich meer zal afspelen op het gebied van ruimtelijke ordening en van leefbaarheid.’

Raad van toezicht
Die ontwikkeling past volgens Bouwmans goed bij de verschuiving van de verantwoordelijkheid van de lokale overheid naar een kaderstellende, toezichthoudende en regisserende gemeente. ‘Misschien dat de gemeenteraad van de toekomst wel een soort raad van toezicht wordt. En de gemeente een uitvoeringsorganisatie van de burger. Die ontwikkelingen volgen we met interesse. Dat is beter dan er voor te gaan liggen uit angst voor aantasting van de eigen positie’, aldus Bouwmans.

Het ‘D1000 manifest’:

1. Burgertoetsraad via loting
2. Themapolitiek door middel van dialoog
3. Lokaal bestuur 2.0.
4. Lokaal bestuur 2.0 experimenteer
5. Weg met het coalitie akkoord
6. Burgerschap in het onderwijs
7. Loslaten en vertrouwen gewoon doen!
8. Onbegrensde ideeën, regelvrij
9. Samen eropuit
10. De agenda van de straat op tafel in de Raad

De resultaten van de D1000 worden gepresenteerd tijdens het VNG-congres van 2 en 3 juni 2015.