CdK Utrecht: direct gekozen burgemeester onverstandig

Van de commissaris der koning in Utrecht hoeft het niet zo, de rechtstreeks gekozen burgemeester. Volgens Willibrord van Beek wordt dan de boven de partijen staande burgervader vervangen door een politicus. ‘Het is maar de vraag of Nederland daar beter mee af is.’

Van Beek sprak zijn reserves uit tijdens de herbenoeming van Koos Janssen als burgemeester van Zeist. Deze week wordt het wetsvoorstel dat het pad moet effenen voor de direct gekozen burgemeester besproken in de Tweede Kamer: het uit de Grondwet halen van de aanstellingswijze van de burgemeester.

Crimefighter
‘Mijns inziens is het geen verstandige zet’, aldus Van Beek. ‘Een mening die ik deel met anderen. Ik denk in dit verband aan de eerste burger van Breda, Paul Depla. Aanvankelijk een voorstander van de direct gekozen burgemeester. Maar sinds hij te maken heeft met ondermijnende criminaliteit en de bijbehorende nieuwe taken als crimefighter, begint hij te schuiven, bekent hij. Wat blijkt: als onpartijdig bestuurder krijg je veel makkelijker de nodige maatregelen van de grond dan als politiek voorman.’

Eigen verkiezingsprogramma
Er zijn volgens commissaris Van Beek (VVD) grofweg twee stromingen in ons land. De eerste ziet de burgemeester als een populaire bestuurder die we graag zelf willen kiezen. De tweede ziet de burgemeester als een boven de partijen staande, gewaardeerde bestuurder die er voor iedereen is. Een bestuurder waar we zuinig op moeten zijn. ‘Die twee beelden zijn strijdig met elkaar. Ze verdragen elkaar niet. Want op het moment dat inwoners hun burgemeester rechtstreeks gaan kiezen, wordt deze een politicus. Waarom zouden we een publieke functie, die goed vervuld wordt, vervangen door een politicus met een eigen verkiezingsprogramma en een eigen mandaat? Juist politici staan helemaal niet hoog aangeschreven’, aldus Van Beek.

Onafhankelijk
Als democraat in hart en nieren zegt hij ‘uiteraard’ vóór verkiezingen te zijn. Hij wijst erop dat Nederland in feite nu al een gekozen burgemeester heeft. Alleen, het is geen openbare procedure naar Amerikaans model. ‘In Nederland hanteren wij een goed georganiseerd sollicitatiemodel dat eindigt met een Kroonbenoeming. En juist die Kroonbenoeming voegt iets heel speciaals toe, want die stelt de burgemeester in staat echt boven de partijen te functioneren. Dus onafhankelijk.’

Achteraan beginnen
Tegelijk, zo benadrukt hij, heeft de gemeenteraad de meest verstrekkende zeggenschap die maar mogelijk is. Niet de commissaris van de koning kiest de burgemeester, maar de gemeenteraad. ‘Als je al iets verandert, moet je dit op de juiste manier doen. Stel eerst vast wat het probleem is, en vergewis je ervan dat de voorgestelde oplossing beter is dan de huidige situatie’, aldus Van Beek. ‘Naar mijn oordeel is de indirect gekozen burgemeester met Kroonbenoeming sowieso niet het probleem. Eerst moeten we nadenken over het bestuurlijke stelsel dat we in Nederland willen hebben. Daarna volgt de discussie over de plaats van de burgemeester hierbinnen. En dan volgt daaruit bijna automatisch de wijze van aanstelling van de burgemeester. Tot nu toe gaan de gesprekken vooral over het laatste. Maar dat is achteraan beginnen.’