Burgerinitiatief is uit, bewonersbudget is in

Enthousiast
Het recht van burgers om een onderwerp op de agenda van de gemeenteraad te krijgen, werd in 2004 nog door 87 procent als nuttig gezien. Nu is dat percentage gedaald tot 64 procent. Het bewonersbudget wint juist aan populariteit: gemeenten met zo’n budget zijn zeer enthousiast. Dat blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Publiek en Politiek.

Praktijk
Het formele ‘burgerinitiatief’ werd in 2002 mogelijk, gelijk met de invoering van het dualisme. Het moest de burger meer betrekken bij het bestuur. Twee jaar later onderzocht het IPP het functioneren van het burgerinitiatief door te kijken of gemeenten de maatregel hadden ingevoerd en wat gemeenten ervan vonden. Het nieuwe onderzoek kijkt naar de ervaring in de praktijk.

Modemaatregel
In 2002 vond 87 procent van de gemeenten het een nuttig instrument, omdat het mogelijkheden aan burgers biedt om bij beleid betrokken te raken. De overige dertien procent meende dat er genoeg andere mogelijkheden zijn om de raad en het college te bereiken. ‘Zo’n maatregel is ook aan mode onderhevig. Na de introductie zien gemeenten dat het formele burgerinitiatief nog steeds weinig wordt gebruikt, en als het wordt gebruikt, dat het de reeds bij de gemeente bekende witte, hoogopgeleide mensen zijn,’ zegt Gerda Bosdriesz van het IPP.

Ingewikkeld
De formalisering van het burgerinitiatief heeft bij veel gemeenten tot ingewikkelde procedures geleid, zoals handtekeningvereisten en beoordelingen of het wel ‘burgerinitiatief-waardig’ is. ‘Ook veel gemeenten zeggen: die ingewikkelde procedures zijn toch niet nodig? Burgers kunnen toch gewoon praten met een wethouder, raadslid of ambtenaar?’

Purmerend
Opvallende uitzondering is de gemeente Purmerend. Daar zijn wel veel burgerinitiatieven: 40 in 2008. ‘Iedereen die wat wilt, kan z’n plan indienen bij de gemeentegriffie. Die simpelheid werkt,’ zegt Bosdriesz. In Purmerend beslist de gemeenteraad uiteindelijk in 50 procent van de gevallen dat het initiatief toch niet doorgaat - net als het gemiddelde in het land.

Bewonersbudget
Gemeenten zien anno 2009 meer heil in het ‘bewonersbudget’. De vierentwintig gemeenten die zulke ‘geldpotjes’ hebben zijn er allemaal enthousiast over. Bewoners kunnen meestal per wijk initiatieven indienen. Voordeel is dat een wat verscheidener groep bewoners er gebruik van maakt, al blijft het aantal hoger opgeleide witte bewoners de boventoon voeren.