Burger klem door 'verwaarlozen' van de uitvoerder

Nederlanders komen geregeld klem te zitten door problemen met de uitvoering van regels die het kabinet en de Kamer hebben gemaakt. Het parlement en het kabinet hebben de uitvoering en daarmee de organisaties ‘jarenlang verwaarloosd’. De wetgever en de uitvoeringsorganisaties werken daarnaast slecht samen. Dat concludeert een commissie van Kamerleden die zich heeft gebogen over de 'loketten van de overheid', zoals de Belastingdienst en het UWV. Commissievoorzitter André Bosman overhandigde het rapport donderdag aan Kamervoorzitter Khadija Arib.

Ingewikkeld
De Kamer baalt al lange tijd van problemen, en in sommige gevallen schandalen, bij uitvoeringsorganisaties. Dit zijn ook de organisaties die nu verantwoordelijk zijn voor de uitgebreide coronasteunpakketten. Veel gaat dus ook goed, benadrukt de commissie. Maar de burger stuit vaak op ingewikkelde regels, en de uitvoering is vaak onderbelicht bij het maken van deze wetten. Daarnaast hebben uitvoeringsorganisaties te maken gehad met flinke bezuinigingen, ‘terwijl ze niet minder taken krijgen’.

Verwaarlozing van de uitvoering
‘Aan de verwaarlozing van de uitvoering ligt een gebrek aan interesse bij de Kamer en kabinet ten grondslag’, concludeert de commissie. Maar ook bij ministeries gaat nogal eens wat mis. Signalen worden niet opgepakt, en als dat wel het geval is ‘dan delen ambtenaren ze niet altijd met de Kamer, omdat de bewindspersoon erdoor in de problemen kan komen’. Dat is zorgelijk, zegt commissievoorzitter Bosman. ‘Help de samenleving, niet de minister’, adviseert hij de uitvoerders.

Uitvoerbaarheid
Daarnaast wil de commissie dat het regeerakkoord, dat nieuwe coalitiepartijen na de verkiezingen sluiten, wordt getoetst op uitvoerbaarheid. Maar ook als tussentijds blijkt dat een nieuwe wet of regeling moeilijk is uit te voeren, moeten de ambtenaren hierover aan de bel trekken. Verder vindt de commissie het belangrijk dat uitvoeringsorganisaties de ruimte krijgen en nemen om 'maatwerk' te leveren: individuele gevallen vragen soms om een andere aanpak, omdat ieders situatie nu eenmaal anders is.

Verantwoordelijkheid Tweede Kamer
De nieuwe Tweede Kamer moet zich meer richten op de uitvoerbaarheid, al is het misschien geen spannend onderwerp waar nieuwe Kamerleden zich op kunnen profileren. ‘Het zwaartepunt en de verantwoordelijkheid ligt wel bij de leden van de Tweede Kamer’, zegt Bosman.

Kennis verloren
In de Kamer gaat veel kennis verloren omdat veel parlementariërs na een aantal jaar al vertrekken. Maar ook de 'banencarrousel' van topambtenaren zorgt ervoor dat veel ervaring snel wegvloeit bij de uitvoeringsorganisaties.

Reactie Arib
Kamervoorzitter Khadija Arib heeft grote zorgen over de snelheid waarmee de laatste tijd ‘wetten door de Kamer worden gejast’, zonder dat het parlement zich er goed in kan verdiepen. ‘De Kamer moet voor zichzelf opkomen. Wetgeven is belangrijk en heeft een grote impact’, aldus Arib.

De voorzitter ging in op de rol van haar eigen Kamer in het ontstaan van problemen bij uitvoeringsorganisaties, zoals de Dienst Uitvoering Onderwijs, het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen en de Belastingdienst. Het ‘zwaartepunt en de verantwoordelijkheid’ ligt bij de Tweede Kamer, oordeelde een parlementaire commissie die hier onderzoek naar heeft gedaan.

Spoedwet
Het afgelopen jaar is vooral op het gebied van corona veel beleid in recordtempo opgesteld en door beide Kamers gegaan. Het meest recente voorbeeld is de spoedwet waarin de avondklok is vastgelegd. Die is na een uitspraak van de voorzieningenrechter in enkele dagen gemaakt en door beide Kamers behandeld.

Positie Tweede Kamer
Arib prees het werk van die commissie, en greep het rapport aan om ook de belangrijke positie van de Tweede Kamer te onderstrepen. ‘Ik trek het me aan en zal het ook voortdurend aan de orde stellen’, zegt Arib. Eerder ging ze al in gesprek met premier Mark Rutte over de problemen met de informatievoorziening van het kabinet aan de Tweede Kamer. Nog te vaak worden documenten niet goed genoeg gedeeld met het parlement, of krijgen Kamerleden pas lucht van nieuwe beleidsvoorstellen als ze al naar de media zijn gelekt. Ook dat gaat nog steeds niet altijd goed, zegt de Kamervoorzitter. ‘Soms krijgen we middenin de nacht een brief met zestien bijlagen. Ook dat is geen goede informatie.’ (ANP)