Burgemeester Tiel: ‘Bestuurlijke aanpak loopt uit de hand’

De burgemeester deelt in de strijd tegen ondermijning straffen uit; soms de enige en veelal de zwaarste. ‘Dat is principieel onjuist’, zegt burgemeester van Tiel Hans Beenakker. ‘De rol van burgervader komt erdoor in het gedrang.’

In de nacht van 6 op 7 februari gooien criminelen brandbommen naar binnen bij een slapend gezin in Tiel. ‘De politie onderzoekt verschillende scenario’s; één daarvan is de relatie met zijn werk bij de gemeente’, zegt de burgemeester van Tiel Hans Beenakker (52). Het is niet verwonderlijk dat bestuurders en ambtenaren het doelwit zijn van criminelen, meent Beenakker (VVD). ‘Zij staan namelijk in de frontline bij de bestrijding van de ondermijnende criminaliteit en zijn het gezicht van de zware sancties die worden uitgedeeld. De aanpak van ondermijning is daarmee scheefgegroeid’, zegt hij.

Taakstraf
Dat is niet zoals het hoort, vindt Beenakker. ‘We kennen in dit land de trias politica – de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Ik ben als burgemeester eigenlijk de uitvoerende macht, maar ik word steeds meer de rechterlijke macht. Dat is principieel onjuist. Je hebt niet voor niets de rechter die zorgvuldig toetst of iets door de beugel kan. Maar in de praktijk ben ik degene die de straf uitdeelt en regelmatig ook nog eens de strengste straf. Dat vind ik echt verkeerd. Burgemeesters zouden dat niet moeten willen, maar de rechterlijke macht zou ook niet moeten willen dat een lokaal bestuurder dat doet. De bestuurlijke aanpak van de georganiseerde misdaad moet in balans zijn met de strafrechtelijke,’ aldus Beenakker.

‘Het is heel raar dat ik een woning sluit en dat de rechter de bewoner vervolgens een taakstraf geeft. Wat is er ingrijpender dan iemand met zijn gezin op straat zetten? Ik kan mij voorstellen dat zo’n man denkt: in Nederland deelt de rechter toch de straffen uit? Hoe haalt die Beenakker het in zijn hoofd om mij uit mijn huis te zetten?’

Niet bang
‘s Lands burgemeesters gaan er prat op dat ze ‘doorpakken’ in de strijd tegen de ondermijnende criminaliteit, en dan zegt de burgemeester van het Gelderse Tiel het principieel onjuist te vinden dat burgemeesters de (zwaarste) straffen uitdelen. ‘De burgemeester heeft zeker een rol in de aanpak van ondermijning. Ik ben niet bang om iets te doen; ik heb hier de afgelopen jaren talloze woningen en bedrijfspanden gesloten en ik ben ook bedreigd’, reageert hij. ‘Ik pleit er ook niet voor dat de burgemeester niets doet, mijn pleidooi is dat de burgemeester en de strafrechtketen gezamenlijk optrekken. De burgemeester neemt nu eigenstandig beslissingen die hij in het kader van de deling van de staatsmachten niet behoort te nemen. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: niet de burgemeester sluit een pand, maar dat doet de gezagsdriehoek, dus OM, politie én burgemeester – gezamenlijk.’

Onderduiken
Burgemeesters worden bedreigd, auto’s vliegen in de fik, wethouders moeten onderduiken en ambtenaren worden bedreigd. Beenakker: ‘Je plaatst bestuurders en ambtenaren in de frontlinie, maar hebben zij voldoende dekking vanuit de strafrechtketen? De minister regelt de beveiliging van bedreigde bestuurders, maar daarmee los je aan de voorkant niets op. Ik ben als burgemeester niet anoniem en dat zijn ambtenaren ook niet. Wij zijn bekend, de rechter en de officier van justitie dragen een toga. Zij zijn anoniem. Ik kom overal en wil gekend worden, maar ik ben ook het gezicht van de zwaarste straf.’

Lokale sherrif
Zijn rol als crimefighter verdraagt zich moeilijk met zijn rol als burgervader, zegt Beenakker. ‘Ik ben een benoemde burgemeester met heel veel rollen. Wat doe je met een gezin met kinderen dat jijzelf op straat hebt gezet als ze om huisvesting komen vragen? Als je een burgemeester bent die onder de mensen komt, dan ontmoet je in de winkelstraat of in de supermarkt de mensen tegen wie je maatregelen hebt genomen. We willen toch dat de burgemeester een verbinder en een netwerker is? Hoe verhoudt zich dat tot de rol van crimefighter? Of zeggen we: we benoemen lokale sheriffs en we laten de burgervaderrol los. Er is een visie nodig op de gewenste balans tussen rollen en bevoegdheden.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 6 van deze week (inlog)