Burgemeester Bruls: 'Wijs gemeenten maar aan'

De laatste asielzoekers zijn dinsdag uit Heumensoord vertrokken. Als de nood weer aan de man is, zal burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen het tentenkamp niet heropenen. ‘Dan moet het rijk maar alle gemeenten verplichten om opvang te organiseren.’

Nijmegen is niet te hoop gelopen tegen Heumensoord. Hoe kan dat?

‘We hebben hier al langer een AZC en honderden mensen die beroepsmatig bezig zijn met vluchtelingenopvang. De universiteit is ook belangrijk. Een deel van de bevolking is bezig met de wereld verder dan de straat verderop. En laten we reëel zijn: er zaten wel drieduizend asielzoekers, maar Heumensoord ligt niet in een woonwijk maar in een bos dat grenst aan een woonwijk. Ik woon zelf in die wijk. Natuurlijk zag je de vluchtelingen wel wandelen, maar er was geen overlast. Mensen die kritisch waren over de opvang van vluchtelingen konden zich nergens aan storen en kwaad over maken. Als er geen berichten zijn over verkrachtingen, zoals in Duitsland, wat moet je dan? We hebben aangekondigd vanaf september vijfhonderd asielzoekers te huisvesten in het lege belastingkantoor in het centrum van de stad en daar zijn ook geen protesten op gekomen.’

Welke lessen trekt u uit Heumensoord?

‘De allerbelangrijkste les is dat deze opvang enorm veel in positieve zin heeft losgemaakt. Het aantal vrijwilligers heeft de drieduizend ver overschreden. Er meldden zich meer mensen dan we konden gebruiken. Er is heel veel contact geweest met de asielzoekers. Zo kan het ook. De laatste bus is dinsdag vertrokken. Een maand eerder dan gepland. Dat is belangrijk in het verkeer tussen overheid en burger. Je houdt je aan je woord en je komt je beloften na. Mensen uit de stad en de regio kwamen naar Heumensoord om afscheid te nemen. Soms tot tranen geroerd. Er is heel veel, ik noem dat, samenlevingsopvang geweest. Ik ben daar echt trots op. We zouden dat als overheden structureler moeten maken. Ik wil daarover ook met gemeenten gaan praten.’

Opvang door de samenleving om het leed te verzachten?

‘De opvangomstandigheden in Heumensoord waren best moeilijk en sober en er zijn absoluut dingen misgegaan. De Nationale ombudsman en het College van de Rechten van de Mens vonden de grootschaligheid schadelijk voor de asielzoekers, maar ik durf te stellen dat de asielzoekers dankzij de Nijmegenaren toch een goede tijd hebben gehad. De duur van het verblijf is veel langer geweest dan wij bij de opening in september dachten. ‘Over twee of drie maanden zijn ze weer weg’. Daar is niets van terechtgekomen. Er zijn dinsdag mensen vertrokken die er in oktober ook al waren. De procedures duren te lang. Daarom kwamen er ook protesten en ergerden asielzoekers en vrijwilligers zich. Daar kun je als gemeente niet zoveel aan doen, behalve de druk op het rijk opvoeren.’

Welke druk oefent u uit?

‘Ik ga naar Den Haag om het kabinet en de Tweede Kamer ervan te doordringen dat de asielprocedures drastisch moeten worden ingekort. De IND moet veel meer capaciteit krijgen. Asielzoekers ergeren zich aan de uitzichtloze procedures, hoe mooi de noodopvang ook is. Ook in de koepel in Arnhem, waar asielzoekers meer privacy hebben dan men in Heumensoord had, waren protesten. Niet de kwaliteit van de opvang maar de maandenlange onduidelijkheid geeft beroering. Ik heb gisteren tegen CDA-fractievoorzitter Sybrand Buma gezegd: ‘Asielzoekers moeten zo snel mogelijk weten waar ze aan toe zijn.’

Neemt u uw collega-bestuurders iets kwalijk? Gemeenten die nul asielzoekers opnemen bijvoorbeeld?

‘Ik ben ook kritisch op sommige gemeenten, maar de hoofdoorzaak van het capaciteitstekort zit toch in Den Haag. Zonder ons staat het rijk in zijn hemdje. Het is je burgerplicht om mensen op te vangen, maar waar het voortdurend om ging was: hoe kunnen we de grenzen afsluiten? Altijd die dubbele boodschap. Wij werken ons uit de naad om het zo goed mogelijk te regelen en collega’s krijgen ervan langs van hun eigen burgers omdat ze het rijk helpen, en premier Rutte zegt doodleuk in de Kamer dat we met minder opvangplaatsen toekunnen en dat 58 duizend asielzoekers nog te veel is. Dan denken gemeentebestuurders: waarom zou ik mij druk maken? Terwijl het scenario nog steeds dreigt dat we straks weer sporthallen moeten opengooien omdat er onvoldoende opvangplaatsen zijn. Het zou een schande zijn als Heumensoord weer geopend zou moeten worden. Het probleem is dat de noodopvang vrijwillig is en daardoor vrijblijvende trekjes heeft. Als de sporthallen weer in beeld komen, dan moet het rijk zijn verantwoordelijkheid nemen en alle gemeenten verplichten om opvang te organiseren. Wijs gemeenten dan maar aan.’