Bovens: CvdK is geen coach of scheidsrechter

Het is een ernstige misvatting dat de Commissaris van de Koning op grond van zijn taak als bevorderaar (en niet waarborger) van de integriteit een bepalende rol vervult als coach, scheidsrechter, toestemmingverlener of beslisser, aldus de Limburgse CvdK Theo Bovens. ‘De keuze die een bestuurder maakt is en blijft zijn eigen verantwoordelijkheid.’

Integriteitskwestie Penn
Bovens maakt de opmerking in de inleiding op zijn antwoorden op vragen die de Limburgse SP-fractie twee maanden geleden stelde over zijn rol in de integriteitskwestie rond Annemarie Penn-Te Strake, de burgemeester van Maastricht. Zij had Bovens begin 2018 geraadpleegd over een (onderhandse) aankoop van een huis in de Looiersstraat in Maastricht van haar oude buurman Wim Lousberg. Die was en is nog steeds directeur van het Shared Service Center Zuid-Limburg van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Sittard. Op 1 maart 2018 vond daar een vertrouwelijke bestuursvergadering plaats, waarvan later concept-notulen uitlekten, wat uitmondde in de Maastrichtse spionageaffaire.

Mogelijk schijn van belangenverstrengeling
De schijn van belangenverstrengeling zou door de aankoop gewekt worden, want er zou volgens experts een afhankelijkheidsrelatie of zakelijke relatie tussen de twee bestaan. De gemeenteraad was niet op de hoogte van de aankoop. Dat had wel gemoeten, vindt ze achteraf zelf. De raad laat Necker van Naem een onderzoek uitvoeren naar die vraag. De verwachting was dat de resultaten eind oktober bekend zouden worden, maar het onderzoek is nog niet naar buiten gebracht. De rol van Bovens werd onder meer door hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga bekritiseerd. Hij zou onverstandig hebben geopereerd en geadviseerd. Onder meer aan de hand daarvan stelde de SP Statenvragen.

Informele gesprekken
Bovens schrijft dat hij vanuit integriteitsbeleid bestuurders (of politiek ambtsdragers) adviseert om bij integriteitsdilemma‘s actief een klankbord op te zoeken. ‘Ik stel het dientengevolge bijzonder op prijs als burgemeesters in Limburg mij bellen om te sparren. Deze gesprekken of telefoontjes zijn een goed teken van integriteitsbesef. Deze gesprekken zijn meestal informeel, hebben geen wettelijke status en er wordt geen verslag van gemaakt, tenzij er een melding in het kader van een integriteitscode moet worden opgemaakt.’ Volgens Bovens was dat in dit geval niet aan de orde. Verder zijn gesprekken met burgemeesters vertrouwelijk zijn en is het ongebruikelijk om over de inhoud van klankbordgesprekken naar buiten te communiceren. Maar na goed overleg met Penn heeft hij gemeend er goed aan te doen ‘om redenen van transparantie op persvragen te antwoorden’.

Gesprek over bezit meerdere panden
Volgens Bovens is hij eind januari/begin februari door Penn geïnformeerd over de aanstaande aankoop van het buurhuis van het huis van haar moeder. Tot de publicatie in de Volkskrant op 6 september 2019 was dat het enige gesprek dat zij over dit onderwerp hebben gevoerd. Het ging in dat telefoongesprek van enkele minuten volgens Bovens alleen over de integriteitspositie in relatie tot het bezitten van meerdere panden. De naam van de verkopende partij, Lousberg, is genoemd, ‘maar gezien de vraagstelling was doorvragen over de verkopende partij niet aan de orde’. ‘Er was bij mij ook geen associatie tussen de naam van de verkopende partij en diens werk. Sterker nog ik wist niet waar de verkopende persoon werkzaam was.’ Er is ook geen sprake van enig advies met betrekking tot de aankoop, aldus Bovens. ‘In het gesprek is wel de objectivering van de koopprijs aan de orde geweest en om verhuur over te laten aan een derde partij. In het gesprek is gemeld dat er een koopprijs conform externe taxatie gold alsmede dat verhuur via een derde partij zou verlopen. Ook een ander pand werd reeds via een derde partij verhuurd.’

Kwestie Krewinkel
In zijn vragen wijst SP-fractievoorzitter Marc van Caldenberg erop dat het handelen van Bovens als coach van de bestuurders in integriteitskwesties het afgelopen jaar al diverse malen onderwerp van discussie is geworden in Limburg, zoals bij de benoemingsprocedure van de burgemeester van Kerkrade. Destijds lekte uit dat Ralf Krewinkel, toen burgemeester van de buurgemeente Heerlen en met ziekteverlof, had gesolliciteerd op de functie. Voor Krewinkel reden om op te stappen. Hij wordt ook niet de nieuwe burgemeester van Heerlen. Volgens Heerlense raadsleden had Bovens Krewinkel moeten ontraden om te solliciteren of dat zelfs tegen moeten houden. Maar Bovens komt terug op wat hij in zijn inleiding schreef. Volgens hem gaat de vraag uit van een aantal foutieve aannames over de rol van de commissaris van de Koning. Verder vindt hij dat de benoemingsprocedure in Kerkrade ‘conform’ is verlopen en wijst hij erop dat er in dit geval geen sprake was van een integriteitskwestie.

Extern advies bij moeilijke dilemma's
De suggestie van de SP om bij toekomstige klankbordgesprekken bij twee onafhankelijke experts advies in te winnen ziet Bovens niet als standaardwerkwijze. Maar bij moeilijke dilemma’s sluit hij, na instemming van de gesprekspartner, extern advies zeker niet uit. ‘Ik wijs er overigens altijd op dat de betrokken bestuurder op meerdere plekken terecht kan om dilemma’s te bespreken en te spiegelen. Dat zal ik ook altijd stimuleren. Zo is integriteitsbevordering bedoeld.’ Er bestaat in Limburg zelfs een externe bestuurlijk vertrouwenspersoon voor burgemeesters. Daarnaast schrijft Bovens dat diverse burgemeesters gebruik maken van intervisie met collega’s of klankborden met externe deskundigen.