Bestuurlijke drukte struikelblok bij gemeentelijke herindeling

De belangrijkste struikelblokken bij fusie van gemeenten zijn het aantal bestuurslagen dat er bij betrokken is, en onduidelijkheid over de rol van het Rijk en van de provincies. Gemeenten en provincies willen met het Rijk overleggen hoe het herindelingsproces efficiënter en met minder bestuurlijke drukte te organiseren, blijkt uit het onlangs gepresenteerde Onderzoek naar de ervaringen van overheden met de Wet algemene regels herindeling (Wet arhi) van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Daarvoor is nodig dat maximaal twee bestuurslagen zich met herindeling bezighouden. In het rapport wordt geen keuze uitgesproken tussen provincie of Rijk naast de gemeente als verantwoordelijke voor herindeling.

Het rapport is gemaakt op verzoek van de Tweede Kamer. Om de kosten voor externe advisering te beperken is het rapport door departementsambtenaren opgesteld. De uitkomsten van het onderzoek zijn gebaseerd op dertien interviews met burgemeesters, gedeputeerden en deskundigen met veel ervaring op het gebied van herindeling. Daarnaast zijn expertmeetings gehouden met ambte naren van alle drie de bestuurslagen.

Draagvlak

In het rapport wordt de Tweede Kamer verweten te veel aandacht te geven aan één van de zes criteria voor herindeling: draagvlak, in het bijzonder het draagvlak onder burgers. Voor de overige criteria, zoals bestuurskracht, levensvatbaarheid, interne samenhang van de nieuwe gemeente en infrastructurele knelpunten als noodzaak voor herindeling is te weinig oog. De Kamer heeft, aldus het rapport, meer oor voor gemeenten die zich verzetten dan voor de gemeentebesturen die herindeling wensen. ‘Dwarsliggen loont’, zo staat er.

Volgens het rapport is het huidige uitgangspunt dat fusie van onderop moet komen een te mager uitgangspunt. Het kabinet wordt opgeroepen om een visie te ontwikkelen op de bestuurlijke inrichting van Nederland, waaraan een nieuw kabinet vasthoudt. ‘Consistent rijksbeleid is van groot belang.’ De provincies krijgen ook een verwijt: zij twijfelen over hun eigen rol en geven daardoor te weinig duidelijkheid over wat zij doen en willen. Volgens de afspraken gemaakt onder het vorige kabinet nemen provincies het initiatief voor herindeling als gemeenten er onderling niet uitkomen. Ook in dat geval is er sprake van herindeling-van-onderop, maar daarover bestaat geen eensgezindheid. Volgens het rapport komt dat door de Kamer, die ‘van onderop’ beperkt tot de gemeenten.

Zelfstandigheid mag van pvv tijd en geld kosten

De PVV-fractie in de Tweede Kamer heeft zich achter de SP-fractie geschaard: de PVV-ers vinden dat in Bussum, Naarden, Muiden en Weesp na de jarenlange discussie in de gemeenten en met de provincie over herindeling alsnog een referendum onder de bevolking moet komen over de fusie.

Volgens PVV-Kamerlid Hero Brinkman is het belangrijk dat burgers achter de fusie staan. Bestuurlijk draagvlak komt op de tweede plaats, zo liet Brinkman tijdens een werkbezoek van de Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken vorige week aan de vier gemeenten weten. Het voorstel voor de Gooise fusie ligt al 3 jaar op de Binnenhofse tafel.

De PVV-woordvoerder liet vorige maand tijdens een Kamerdebat over herindeling nog in het midden wat voor zijn partij belangrijker is. ‘Wij eisen niet alleen bestuurlijk draagvlak maar ook burgerlijk draagvlak’, zei Brinkman. Het PVV-Kamerlid twijfelde toen nog aan de noodzaak van een referendum, omdat ‘er weinig burgerlijk verzet is’ in Bussum, Muiden, Naarden en Weesp. ‘Als gemeenten in verzet komen, eisen wij een referendum’, zei Brinkman toen. Van nieuw verzet tegen fusie is in de vier Gooise gemeenten geen sprake.

Zelfstandigheid mag van Brinkman ook wat kosten. Volgens het PVV-Kamerlid uit het Noord-Hollandse Beemster zijn kleine gemeenten duurder. ‘Maar ik heb er als inwoner geld voor over dat de gemeente zelfstandig blijft en ik denk dat burgers graag bereid zijn om 300 euro per jaar meer te betalen zodat hun gemeente zelfstandig blijft.’