Bestuurlijke boetes nog niet betrekken in VOG-screening

Er zijn nog te veel bezwaren tegen het betrekken van bestuurlijke boetes in de screenings voor de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Tot die conclusie komt het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) dat onderzocht in hoeverre het haalbaar en wenselijk is om zulke boetes bij de VOG-screening te betrekken. De VOG en de bestuurlijke boete hebben zich allebei 'stormachtig' ontwikkeld en met name bij de VOG-systematiek plaatst het WODC vraagtekens.

Nooit meegewogen

Bestuurlijke boetes, die kunnen worden opgelegd zonder tussenkomst van een rechter of het Openbaar Ministerie, worden nooit in de VOG-beoordeling betrokken, hoe hoog ze ook zijn. Terwijl strafrechtelijke sancties, hoe licht ze ook zijn, altijd kunnen worden meegewogen. Reden voor het WODC om de mogelijkheid tot het betrekken van de boetes te onderzoeken.

 

Dichtbij strafrecht

‘Oppervlakkig beschouwd lijkt een vrij eenvoudig antwoord voor de hand liggend’, schrijft het WODC, ‘namelijk: hoe meer informatie bij de VOG-screening kan worden betrokken, des te vollediger is het beeld dat wordt verkregen omtrent het gedrag van een persoon.’ Bovendien hebben ontwikkelingen er de afgelopen decennia ervoor gezorgd dat ‘dat het punitieve bestuursrecht en het strafrecht steeds dichter bij elkaar zijn komen te liggen.’

 

Doeltreffendheid

De vraag is echter of het betrekken van bestuurlijke boetes in de VOG-screening leidt tot een betrouwbare basis voor de beoordeling van de integriteit van de aanvrager. En het zou voor de doeltreffendheid handig zijn als de boetes vanuit het moment van oplegging bij de screening worden betrokken, maar wat betreft de rechtsbescherming zou het beter zijn om te wachten totdat ze onherroepelijk zijn. Dat laatste zou de doeltreffendheid weer verminderen.

 

Discretie van beoordelaar

‘Tot de kern teruggebracht vrezen veel van onze respondenten voor een gebrek aan nuance in de wijze waarop bestuurlijke boetes in de beoordeling zullen gaan worden betrokken.’ Deze kanttekening kan ook geplaatst worden bij de manier waarop de VOG-screening nu werkt, ‘nu daarin in beginsel alle strafrechtelijke sancties – hoe licht ook – worden meegewogen, terwijl het aan de discretie van de VOG-beoordelaar wordt overgelaten of en in hoeverre hij bij het inschatten van het risico dieper graaft.’

 

Miljoen aanvragen

Er is bovendien weinig duidelijkheid over de effectiviteit van de huidige VOG-systematiek, terwijl er inmiddels meer dan een miljoen jaarlijkse aanvragen zijn. Volgens het WODC ‘ligt het dan ook meer voor de hand eerst de huidige VOG-systematiek (nog eens) kritisch tegen het licht te houden om pas daarna de vraag te beantwoorden of en in hoeverre het betrekken van (bepaalde) bestuurlijke boetes in de screening een nuttige aanvulling zou kunnen vormen’

 

Schier onmogelijk

Ook de bestuurlijke boete heeft zich de afgelopen tijd blijkbaar ‘stormachtig’ ontwikkeld en dat kan een argument zijn om ze bij de VOG-screening te betrekken, maar tegelijkertijd lijkt dat dankzij die proliferatie onhaalbaar. Een overzicht geven van de bestaande bestuurlijke boetebevoegdheden en de overtredingen waar die voor kunnen worden opgelegd, bleek voor het WODC een ‘schier onmogelijke opgave’. Uit het boeteoverzicht bleek het te gaan om bestuursorganen van ‘allerlei pluimage’, waaronder provincies en gemeenten.

 

Hoge boetes

Over de ontwikkeling van de bestuurlijke boete citeert het WODC een ongevraagd advies van de Raad van State uit 2015: ‘Het meest in het oog springt het feit dat tegenwoordig – anders dan oorspronkelijk de bedoeling van de bestuurlijke boete was – zware, complexe overtredingen bedreigd worden met hoge bestuurlijke boetes, en dat hoge boetes worden gesteld op relatief lichte feiten.’

 

Informatie uitwisselen

Een belangrijk praktisch bezwaar is verder dat er geen helder (centraal) registratiesysteem is voor bestuurlijke boetes en de respondenten die het WODC sprak noemden dat als ‘als cruciale voorwaarde om daadwerkelijke uitwisseling van informatie mogelijk te maken.’ Maar de conclusie is dat, hoewel er momenteel nog veel praktische bezwaren zijn, deze in veel gevallen te slechten zijn.