Bestuurders bezwijken onder druk geweld

De gevolgen van geweld tegen ambtenaren en bestuurders zijn desastreus: als slachtoffer vluchten ze in het gedogen van onacceptabel gedrag en ze worden minder strikt in het naleven van de regels.

Meer dan een op de acht publieke dienstverleners krijgt maandelijks of vaker te maken met verbale agressie . Het overheidsprogramma Veiligheid Publieke Taak (VPT) van het ministerie van Binnenlandse Zaken richt zich op het voorkomen van agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak. Het centrale motto daarbij is zero tolerance. Er wordt veel nadruk gelegd op melding en registratie van incidenten. Bij een strafbaar feit zou altijd aangifte moeten worden gedaan. Voor werknemers zouden er trainingen of scholing moeten komen.

Stijging agressie tegen burgemeesters

Afgemeten aan de resultaten lijkt het succes van het programma tot nu toe beperkt. Tussen 2007 en 2011 zijn de ‘slachtoffercijfers’ gedaald van 66 naar 59 procent, maar het streefcijfer van 51 procent is niet gehaald, zegt het tweejaarlijkse onderzoek van DSP Groep. Bij de groepen die het meest hebben te maken met agressie zijn de incidenten niet afgenomen. Volgens de Metamonitor 2013 van bureau Regioplan is het beeld van agressie en geweld in 2012 niet veranderd ten opzichte van 2011. Wel zijn er verschillen per sector. De sector Veiligheid laat een stijging zien, net als – opvallend – de groep burgemeesters en wethouders

Bedreigd bestuurder houdt rug moeilijk recht

Het VPT-programma wordt verlengd tot 2016 en zet sterker inzet op de regierol van de gemeenten. Hopelijk wordt dan meer vooruitgang geboekt, want de gevolgen van agressie en geweld kunnen ernstig zijn. Zo rapporteert Regioplan dat 18 procent van de politieke ambtsdragers het moeilijk zegt te vinden om beslissingen te nemen als zij met agressie en geweld worden bedreigd. Een zelfde percentage ervaart dat het bestuur de rug niet altijd recht houdt. Van de ambtelijke medewerkers vindt zelfs 40 procent dat dit het geval is.

Socioloog Bas van Stokkom van de Radboud Universiteit Nijmegen signaleert op basis van onderzoek een vlucht in het gedogen van onacceptabel gedrag en mijdingsgedrag. Publieke dienaren die slachtoffer zijn geweest van geweld worden minder strikt in het naleven van de regels; dat geldt vooral voor treinpersoneel, buschauffeurs, werknemers in ziekenhuizen en in de ambulancezorg.

Terugdringen van alcohol

Volgens Van Stokkom zoekt het VPT-programma de oplossing te veel in protocollisering en formalisering. Ook bij het uitgangspunt zero tolerance zet hij vraagtekens. Bij de helft van de daders zijn drugs, alcohol of een strafblad in het geding. Die zijn niet vatbaar voor zero tolerance. Mensen met een strafblad hebben de reputatie dat ze niets te verliezen hebben. En wie onder invloed is, weet niet wat hij doet. ‘Nee, terugdringen van alcohol in het uitgaansleven, dat zou pas effectief zijn.’

Lik-op-stuk werkt niet

De andere helft, aldus Van Stokkom, bestaat uit jong uitgaanspubliek. Ze gaan uit in groepsverband, zoeken avontuur en dagen andere groepen graag uit. ‘Provoceren van de politie komt daarbij als sport. Dit publiek laat zich niet afremmen door de dreiging van straf. Zero tolerance en lik-op-stuk halen ook hier weinig uit, dat werkt alleen bij verstandige mensen.’

Versterken mentale weerbaarheid

Mentale weerbaarheid en doortastendheid, daar zullen belaagde publieke dienstverleners het van moeten hebben, bepleit Van Stokkom. Dat vraagt om training, intervisie met ervarener collega’s en duidelijke instructies van de leidinggevenden.