Beroepsrechter aan zet in zaak-Spijkers

Fred Spijkers was bedrijfsmaatschappelijk werker bij Defensie en is al ruim 25 jaar verwikkeld in een strijd met zijn voormalige werkgever. In 1984 weigerde Spijkers om tegen de weduwe van munitie-expert Rob Ovaa te zeggen dat haar man door eigen onvoorzichtigheid was verongelukt. In werkelijkheid waren er technische problemen met het type mijn dat Ovaa het leven had gekost. In 1993 kreeg Spijkers ontslag aangezegd. De Centrale Raad van Beroep stelde Defensie in 1997 in het gelijk.

Spijkers en zijn raadsman Geert-Jan Knoops zeggen nu stukken te kunnen overleggen waaruit blijkt dat de rechters destijds niet volledig waren geïnformeerd. ‘Mogelijk zouden zij op grond van deze stukken tot een ander oordeel zijn gekomen’, zegt Knoops.

Om het herzieningsverzoek te onderbouwen, heeft Knoops gebruik gemaakt van documenten die eerder dit jaar in twee etappes door Defensie zijn vrijgegegeven. Toenmalig staatssecretaris Cees van der Knaap plaatste het complete dossier- Spijkers in 2006 achter slot en grendel bij het Nationaal Archief. Na een beroep op de Wet Bescherming Persoonsgegevens kreeg Spijkers dit jaar uiteindelijkv de beschikking over in totaal 39 dozen met interne notities, memo’s en andere paperassen, waaronder handgeschreven brieven van bewindslieden.

‘Het is gigantisch veel materiaal, en de heer Spijkers heeft het ook nog eens gekregen in ongeorganiseerde staat. Het is een enorme klus geweest om alles te ordenen en te systematiseren’, stelt Knoops. ‘En dan nog is het zeer de vraag of de verstrekte informatie volledig is. Spijkers zelf heeft de indruk dat het verre van compleet is.’ Knoops zegt met de wel beschikbare stukken te kunnen aantonen dat Defensie heeft geprobeerd om Spijkers gek te laten verklaren. ‘Er is heel duidelijk gezocht naar argumenten om te kunnen zeggen dat deze man psychiatrisch gestoord was.’

In dit verband is van belang hoe de Centrale Raad van Beroep oordeelt over een uit 1993 stammend rapport van Geneva Initiative on Psychiatry. In 1997 legden de rechters dit rapport naast zich neer, omdat Defensie en de onder het ministerie van Binnenlandse Zaken vallende Rijks Bedrijfsgezondheids- en Bedrijfsveiligheidsdienst (RBB) niet in de gelegenheid zouden zijn geweest om op de inhoud te reageren. Knoops bestrijdt dit: ‘Uit de stukken blijkt dat men er wel degelijk mee bekend was.’

Misbruik

Zoals Binnenlands Bestuur enkele maanden geleden meldde (zie BB 28), heeft het Geneva-rapport destijds tot op de hoogste ambtelijke, politieke en bestuurlijke niveaus voor beroering gezorgd. Geneva Initiative, een internationaal werkende organisatie die politiek misbruik van de psychiatrie bestrijdt, had onder meer geconcludeerd dat er was ‘gerommeld’ met Spijkers’ archieven: ‘Deskundigenrapportages zijn in de documentatie van de RBB herschreven, waardoor de heer Spijkers als ‘geestesziek’ man te boek staat. De indruk van moedwilligheid bij dit handelen kan niet worden uitgesloten.’

Knoops komt tevens in het geweer tegen het oordeel van de Centrale Raad van Beroep dat het optreden van Spijkers in de zaak-Ovaa bij het ontslag ‘geen rol van betekenis’ heeft gespeeld. Volgens de advocaat blijkt uit het dossier het tegendeel. Knoops: ‘Spijkers heeft in 2003 een koninklijke onderscheiding gekregen. In de tekst van de bijbehorende oorkonde staat onder meer dat hij deze onderscheiding heeft te danken aan zijn inzet voor de zaak-Ovaa. Dat is op zichzelf al een nieuw feit, en zo zijn er nog veel meer voorbeelden.’

In dit verband is van belang, stelt Knoops, dat Defensie ‘altijd heeft betwist en ontkend’ dat er een relatie ligt tussen het ontslag en de zaak-Ovaa. ‘Ook bij de Centrale Raad van Beroep.’ Voor Knoops is de zaak helder: ‘Het geheel van feiten en omstandigheden, het complex van factoren, zou moeten leiden tot de beslissing dat de Centrale Raad van Beroep destijds niet goed was geïnformeerd. Wij zeggen: het ontslagbesluit had op deze gronden niet genomen mogen worden.’ Knoops schat de zaak ‘kansrijk’ in. ‘Maar het blijft onvoorspelbaar. In beginsel is aan de zaak een einde gekomen, tenzij. De bewijslast berust bij Spijkers en in herzieningszaken is deze bewijslast per definitie heel zwaar. Spijkers staat met zijn rug tegen de muur. Deze procedure is voor hem helaas het laatste redmiddel.’

Doorredenerend, zou een succesvolle procedure betekenen dat Spijkers nog in dienst is bij Defensie. ‘Maar zo ver denken wij niet. Ik denk dat vernietiging van de uitspraak uit 1997, voor Spijkers al een bepaalde vorm van genoegdoening is. Hij wil zijn blazoen helemaal gezuiverd hebben. Hij voelt zich nu aangeschoten wild.’ Hoe lang de zaak gaat duren, is nog niet bekend.

Zie ook ons dossier www.binnenlandsbestuur.nl/spijkers

Correcties & Aanvullingen, geplaatst in Binnenlands Bestuur 02

Nog niet alle stukken voor het herzieningsverzoek in de ontslagzaak van klokkenluider Spijkers zijn ingediend bij de Centrale Raad van Beroep. Op verzoek van de verdediging is uitstel verleend tot medio februari.