'Anonimiteitshetze is onzinnig'
De ophef over de opslag van vingerafdrukken is ‘illusoir’ en ‘onzinnig’, vindt emeritus hoogleraar staatsrecht Twan Tak. De privacy van de burger moet volgens hem gewaarborgd worden door de rechterlijke macht, niet door allerlei ‘schimmige groeperingen met politieke bedoelingen’. Aanleiding is de protestbrief van burgerrechtenorganisatie Privacy First.
Vrees voor fraude
Burgers kunnen die naar gemeenten versturen als hen om hun vingerafdrukken wordt gevraagd voor het nieuwe biometrische paspoort. De protestbrief verwoordt een algemeen gevoelde bezorgdheid over de veiligheid van de opslag van de vingerafdrukken. Burgers vrezen voor identiteitsfraude en vinden het vervelend dat de overheid alles van hen weet.
Anonimiteitsrage
Dat sentiment getuigt volgens professor Tak, grondlegger van de Maastrichtse School, van een ‘onzinnige anonimiteitsrage’. ‘Ik vind het veel belangrijker dat men gezien wordt als uniek persoon, dan dat men als mier moet ondergaan in de mierenmaatschappij.’ Een overheid die precies weet wie van haar burgers rood haar heeft en wie een groene onderbroek, is een niet te stoppen ontwikkeling, aldus Tak. ‘Veel belangrijker om de privacy te garanderen is een waarborging van de rechterlijke macht. Zodat je alleen door een rechter kunt worden vastgezet, en niet door een burgemeester. En zodat de ambtenaar die zich onrechtmatig toegang tot je woning verschaft, daartoe publiekelijk wordt veroordeeld. Inclusief naming and shaming in de pers. Om het wantrouwen tussen burger en overheid weg te nemen, moet de overheid een beetje in haar gezag worden aangetast. Maar rechters doen dat vandaag de dag niet. Dat is kwalijk. Ze lijken vergeten dat een grondwet de relatie is tussen de overheid en de individuele burger.’
Overheid ook open
Alleen maar hameren op je eigen privacy heeft volgens Tak een averechts effect. ‘Want dat maakt het onmogelijk voor de overheid om zelf ook open en eerlijk te kunnen functioneren. Hoe kun je eisen dat de overheid open moet zijn, als je zelf geen openheid van zaken geeft?’
Advies van ministerie
In de brief van Privacy First wordt een beroep gedaan op de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp). Gemeenten wordt verzocht de brief als protest te erkennen en ondertekend terug te sturen aan de afzender. Verschillende gemeenten die het protest ontvingen, zaten ermee in hun maag en vroegen het ministerie van Binnenlandse Zaken om raad. Dat adviseerde de brieven ‘niet in ontvangst te nemen, laat staan te ondertekenen.’ Ook dat is een onzinnige reactie, vindt de professor. ‘Dat is het zoveelste bewijs dat Den Haag gemeentes ziet als hun speeltuin. Gemeentes zijn autonome overheden, die hier zelf over moeten beslissen.’
Burgers kunnen die naar gemeenten versturen als hen om hun vingerafdrukken wordt gevraagd voor het nieuwe biometrische paspoort. De protestbrief verwoordt een algemeen gevoelde bezorgdheid over de veiligheid van de opslag van de vingerafdrukken. Burgers vrezen voor identiteitsfraude en vinden het vervelend dat de overheid alles van hen weet.
Anonimiteitsrage
Dat sentiment getuigt volgens professor Tak, grondlegger van de Maastrichtse School, van een ‘onzinnige anonimiteitsrage’. ‘Ik vind het veel belangrijker dat men gezien wordt als uniek persoon, dan dat men als mier moet ondergaan in de mierenmaatschappij.’ Een overheid die precies weet wie van haar burgers rood haar heeft en wie een groene onderbroek, is een niet te stoppen ontwikkeling, aldus Tak. ‘Veel belangrijker om de privacy te garanderen is een waarborging van de rechterlijke macht. Zodat je alleen door een rechter kunt worden vastgezet, en niet door een burgemeester. En zodat de ambtenaar die zich onrechtmatig toegang tot je woning verschaft, daartoe publiekelijk wordt veroordeeld. Inclusief naming and shaming in de pers. Om het wantrouwen tussen burger en overheid weg te nemen, moet de overheid een beetje in haar gezag worden aangetast. Maar rechters doen dat vandaag de dag niet. Dat is kwalijk. Ze lijken vergeten dat een grondwet de relatie is tussen de overheid en de individuele burger.’
Overheid ook open
Alleen maar hameren op je eigen privacy heeft volgens Tak een averechts effect. ‘Want dat maakt het onmogelijk voor de overheid om zelf ook open en eerlijk te kunnen functioneren. Hoe kun je eisen dat de overheid open moet zijn, als je zelf geen openheid van zaken geeft?’
Advies van ministerie
In de brief van Privacy First wordt een beroep gedaan op de Wet Bescherming Persoonsgegevens (Wbp). Gemeenten wordt verzocht de brief als protest te erkennen en ondertekend terug te sturen aan de afzender. Verschillende gemeenten die het protest ontvingen, zaten ermee in hun maag en vroegen het ministerie van Binnenlandse Zaken om raad. Dat adviseerde de brieven ‘niet in ontvangst te nemen, laat staan te ondertekenen.’ Ook dat is een onzinnige reactie, vindt de professor. ‘Dat is het zoveelste bewijs dat Den Haag gemeentes ziet als hun speeltuin. Gemeentes zijn autonome overheden, die hier zelf over moeten beslissen.’
Reacties: 24
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Waar het om gaat is dat het individu door middel van het achterlaten van een vingerafdruk op eens verdachte kan zijn in een strafrechterlijk onderzoek. Aangezien er diverse rechterlijke dwalingen zijn geweest lijkt het mij niet wenselijk een dergelijke verdachtmaking te riskeren.
Hiernaast zijn er andere individuele kenmerken welke een accurater beeld schetsen en OP VERZOEK kunnen worden afgegeven indien om identificatie wordt gevraagd (bv de irisscan). Hierdoor zijn ongewenste effecten te voorkomen, te weten: verdachtmaking in een strafrechterlijkonderzoek.
Het feit blijft hoe ver wil je indentificatie doorvoeren en welke garanties kunnen worden gegeven om bij oorlogen/calamiteiten in de toekomst te voorkomen dat er omstandigheden voordoen als in WOII?
Overigens begrijp ik de redenering niet helemaal - burgers eisen een transparante overheid, dus moeten burgers zelf ook zoveel mogelijk gegevens afstaan. Is het dan per definitie onmogelijk een transparante overheid te hebben zonder privacy van burgers te respecteren?
Laat ik het positief houden en aangeven dat ik het in ieder geval hier mee eens ben:
"De privacy van de burger moet volgens hem gewaarborgd worden door de rechterlijke macht, niet door allerlei ‘schimmige groeperingen met politieke bedoelingen’."
Dat is namelijk precies wat de Piratenpartij Nederland beoogt te gaan doen. Om mee te kunnen doen zijn we overigens nog een heleboel handtekeningen nodig, die deze week gezet moeten worden:
http://www.piratenpartij.nl/handtekening~zetten
We hopen dat ook onze toekomstige collega's onze expertise op het gebied van privacy, auteursrecht, etc. welkom heten:
http://piratenpartij.nl/openbrieftweedekamer
Lees Tekst & Commentaar bij art. 3:305a BW er nog eens op na.
Dhr. Tak combineert een argument "ad hominem" (op de man) met een machtswoord (je kunt er toch niks tegen doen) en presenteert dat dan als redelijke welwillendheid. Een (slippendrager van) een willekeurige dictator zou het niet beter hebben kunnen doen.
Natuurlijk kun je privacy, net als andere vrijheden en rechten, niet 100% waarborgen. Maar je kunt wel je best doen om het met verschillende(!) middelen voldoende te waarborgen.
We hebben nu een overheid die de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) maar lastig vindt en allesbehalve transparant is, maar die ondertussen wel alles van de burger wil weten. Van elke burger zijn intussen door tig instanties profielen opgesteld, zelfs als het geen "profielen" worden genoemd maar "basisgegevens" o.i.d. Allerlei instanties zijn alleen bereid mij als burger diensten te verlenen als ik veel meer gegevens over mezelf aanlever dan ze nodig hebben voor de vervulling van hun (officiële) taak. Wat doe je dan? Je levert die gegevens, want je wil geholpen worden.
Die gegevens en profielen worden in de praktijk nagenoeg ongecontroleerd uitgewisseld, in veel gevallen zonder dat de betreffende burgers daarvan op de hoogte worden gesteld. Vaak word er met gevoelige gegevens ook buitengewoon slordig omgesprongen. Alweer een pc, laptop of harde schijf met duizenden of miljoenen persoonlijke gegevens op straat gevonden? Logisch, want de "eigenaar" had er geen belang bij secuur met andermans gegevens om te gaan.
Alweer geweigerd bij een sollicitatie? Je zult nooit weten waarom. Preventief niet toegelaten tot een voetbalwedstrijd? Je zult nooit weten waarom. Geen vergunning gekregen voor je plan? Opdracht niet binnengehaald? Niet uitgenodigd voor bijeenkomst? Geen subsidie gekregen? Je weet niet welke motieven hebben meegespeeld.
Talloze overheden veroorloven zich op het gebied van gegevensuitwisseling tegenwoordig vrijheden die vroeger alleen aan geheime diensten werden toegestaan.
Rechters kunnen daar nauwelijks iets tegen doen (als ze dat al zouden willen) zolang de wetgeving niet drastisch is aangepast.
Dhr. Tak heeft gelijk dat rechters, die zelf hun uitspraken vaak bedroevend slecht motiveren, burgers onvoldoende beschermen tegen overheden die in de motiveringen van hun beslissingen allerlei relevante overwegingen niet noemen. Maar als er geen paal en perk wordt gesteld aan de toegestane verspreiding van andermans persoonlijke gegevens, dan staan rechters op dit punt met lege handen - die ze dan vervolgens prettig kunnen wassen in onschuld. Dat is toch niet wat dhr. Tak wil?
Rechtmatigheid als leidend principe voor overheidshandelen is al jaren geleden ingeruild voor doelmatigheid. 'Het kan, dus het mag'.
Rekenkamer en Privacy-autoriteit worden al jaren als kinderen in de hoek gezet.
De doorsnee burger mag tegenwoordig meer heil verwachten van schimmige groepjes dan van gekozen volksvertegenwoordigers.
De professor verwart symptomen met oorzaken.
Ik wens mijn recht op privacy niet af te staan. Ik verwacht van een betrouwbare overheid dat zij mijn grondrechten respecteert. Doet zij dit niet, dan wantrouw ik haar
In beginsel zijn mensen in brede zin geneigd elkaar het voordeel van de (vertrouwens)twijfel te geven. Dat noemen we genegenheid. Dat is een uiterst vruchtbare voedingsbodem waarop vertrouwen rustig en weldadig kan groeien. Maar ook ernstig beschadigd kan raken door (machts)misbruik, arrogantie, willekeur, onvoorspelbaarheid enzovoort.
Hoe zou het toch komen dat de privacy van de burger niet langer gewaarborgd wordt door oude (maar niet langer vertrouwde) bolwerken als de rechterlijke macht?
Hoe zou het toch komen dat er (dan) uiteindelijk andere groepen ontstaan en opstaan om een nieuwe orde te ontwikkelen?
Begin je eigenlijk wel bij een zinvol/werkend begin als je roept dat de anonimiteitshetze onzinnig is? Gaat het niet veel meer en veel eerder om een (diepe) vertrouwensbreuk die zich toch zo heel duidelijk aan het aftekenen is?
Dit artikel bevat naar mijn idee waardevolle suggesties, maar manifesteert zich als een loze slag in de lucht omdat het domweg voorbij gaat aan iets dat nog fundamenteler is: onderling vertrouwen. Daarzonder is nadruk op ontwikkeling en/of verbetering van de rechterlijke macht (of wat dan ook maar) gedoemd te mislukken. De basis ervoor ontbreekt immers.
Hoe zou je in hedendaagse dynamiek van informatiemaatschappij weer vertrouwen kunnen opbouwen? Dat lijkt me een wezenlijker vraag. Op die vraag dient een volstrekt nieuw antwoord te worden geformuleerd. Hedendaagse informatiemaatschappij is nu eenmaal een kwalitatief ander ‘ding’ dan haar voorganger(s): materie- en energiemaatschappij – zo typeer ik ze maar even.
In informatiemaatschappij moet antwoord op die vraag m.i. worden gezocht en gevonden in grondige herziening van onze ideeën over met name eigenaarschap, maar ook inzake houderschap en gebruik van informatie (eigenlijk analoog aan de beantwoording van vraagstukken in materie- en energiemaatschappij).
En dat lukt niet zolang we om blijven hannesen met de lappendeken aan privacywetgeving die we nu kennen. Daar moeten we een radicaal nieuwe basis onder leggen: stevig gefundeerd eigenaarschap van informatie.
En vanuit stevig gefundeerd eigenaarschap van informatie volgt dan “de rest” in een nieuwe setting. Kernachtig samengevat: “Informatie over de individuele (rechts)persoon is eigendom van diezèlfde (rechts)persoon”. Dat is de kern. Nee, klopt, dat is natuurlijk niet 1-2-3 geregeld; ook is daarmee nog (lang) niet alles gezegd. En ja, om maatschappelijk verkeer in het kader van Algemeen Belang te waarborgen zijn natuurlijk ook allerlei nuanceringen noodzakelijk. Maar het is wel de kern – en voor een stevige aanzet kunt u alvast kennis nemen van het “Manifest voor informatieverkeer”: http://www.informationdynamics.nl/pwisse/htm/manifest_informatieverkeer.htm.
Als we de zin van die kern ontdekken en vanuit die kern beginnen op te bouwen, kunnen we in informatiemaatschappij weer jaren flink vooruit, kan onderling vertrouwen weer groeien: iedereen weet weer waar hij/zij aan toe is, heeft de burger verhaal wanneer hij/zij in zijn grondrechten wordt aangetast, kan de rechterlijke macht vanuit nieuwe leest geschoeid raken, kan …. Vul maar in.
Wat nou " open overheid", afluisteren wordt onder Hirsch al niet eens meer gemeld.
De balans is compleet zoek en niemand kan er wat tegen doen.
Schandalig stukje staatspropaganda dit.
De klassieke grondrechten zijn juist om de staat buiten de deur te houden waar het de persoonlijke sfeer betreft. Slechts bij uitzondering mag hierop inbreuk worden gemaakt. Zo luidt althans de theorie.
De vingerafdrukken worden op dit moment alleen in Nederland centraal opgeslagen en dienen, naast andere gegevens, voor alles en nog wat voor een staat die de burger overal controleert waar hij gaat en staat.
Dat dit geen kwaad kan, toonde het vm. hoofd van de Rijksinspectie v.d. bevolkingsregisters wel aan met zijn in WO II door de bezetter gebruikte ontwerp van een persoonskaart en een Personalsausweis dat zijn gelijke toen niet had.
De afloop kennen we: Nederland dat zich graag voorstaat op een rijk verzetsverleden heeft het meeste aantal Joden laten afvoeren, wat mogelijk was door die loyale uitvindingen.
Misschien zinvol om hierbij dezer dagen weer eens echt bij stil te staan.
Daarnaast is er ook een intrinsiek recht op privacy, die met de doorvoering van al dit soort systemen lelijk op de tocht komt te staan. Tak mag zich daar prettig bij voelen: dat is dan zijn keuze. Maar je moet als individu die keuze wel kunnen maken.
Openbaarheid van bestuur en de privacy van een individu zijn overigens compleet onvergelijkbare grootheden. De overheid werkt in opdracht van de burger, en moet daarvoor verantwoordelijkheid afleggen. Over haar daden als overheid, niet over de persoonlijke gedragingen van individuele ambtenaren. Dat is wat Tak wel verlangt van burgers: informatie tot op persoonlijk niveau, die op geen enkele wijze gerelateerd is aan het professioneel functioneren in de samenleving.