Analyse: Herindeling struikelt over ‘boze burgers’

‘Boze burgers’ uit Nuenen hebben het voor elkaar gekregen dat de herindeling met Eindhoven van de baan is. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant hadden het herindelingsdossier in de ijskast gezet, maar die is er dankzij het burgerinitiatief weer uitgehaald. En vervolgens door Provinciale Staten definitief naar de prullenbak verwezen. Hooguit kan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken nog roet in het eten gooien. Zij kan besluiten de herindelingsprocedure over te nemen en zelf met een herindelingsvoorstel te komen. Die kans is echter nihil.

Jaloers

Het Burgercomité Haren zal met jaloerse blikken kijken naar de recente gebeurtenissen in Brabant. Net zoals het Actiecomité Nuenen Zelfstandig zette het alles op alles om herindeling met grote broer Groningen te voorkomen. Net zoals in Nuenen wees een ruime meerderheid van de bevolking een herindeling in een referendum af, maar alle inspanningen bleken tevergeefs. GS van Groningen zetten hun plan door en achtereenvolgens gingen Provinciale Staten, Tweede en Eerste Kamer akkoord. Haren is per 1 januari met Ten Boer samengevoegd met Groningen.

Rol

Hoe anders is het in Nuenen gegaan. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant zetten weliswaar eveneens tegen de zin van het Nuenense gemeentebestuur in op een herindeling met Eindhoven. Voor de bestuurskracht van Nuenen was dat noodzakelijk, vonden GS. Maar eind november haalden zij het herindelingsvoorstel opeens van de agenda. GS wilden wachten op het nieuwe landelijke beleidskader herindelingen van minister Ollongren, zo was de verklaring. Naar verluidt zouden provincies in dat nieuwe beleidskader een minder stevige rol krijgen bij arhi-procedures (algemene regels herindeling). Voor GS van Noord-Holland was datzelfde concept-beleidskader reden om een definitieve streep te zetten door de voorgenomen herindeling van Huizen, Blaricum en Laren en die van Wijdemeren en Hilversum. GS van Brabant wilden zo ver niet gaan. Aan de hand van het nieuwe herindelingskader wilden GS bepalen of het herindelingsadvies zou moeten worden aangepast. Het tijdpad van de lopende arhi-procedure bood die ruimte.

Verwerpen

Provinciale Staten gingen begin december akkoord met de wens van GS om het voorstel van de agenda te halen en het besluit over herindeling op te schorten. Afgelopen vrijdag ontkwamen PS er echter niet aan het wél te agenderen. Dankzij een (geldig verklaard) burgerinitiatief van het Actiecomité Nuenen Zelfstandig werden de Staten niet alleen gevraagd het herindelingsvoorstel op de agenda te zetten, maar het ook te verwerpen. Dat deden 32 van de 52 aanwezige Statenleden, op basis van een statenvoorstel met die strekking. De Nuenense burgers hadden hun initiatief overigens goed getimed; daarbij vast een handje geholpen door provinciale tegenstanders van de herindeling. De fractie van SP had namelijk recentelijk eindelijk kleur bekend en zich uitgesproken tegen de fusie, waarmee een meerderheid tegen herindeling van beide gemeenten was. Dat leverde bijna nog, met de eindstreep van dit college in zicht, de val van het college van D66, SP, VVD en PvdA op. Zo ver kwam het vrijdag echter niet.

Preventief financieel toezicht

De arhi-procedure voor de herindeling Eindhoven-Nuenen is met het besluit van de Brabantse Staten beëindigd. Gedeputeerde Staten zijn door Provinciale Staten, via de ‘boze burgers’, buiten spel gezet. GS waren en zijn van mening dat herindeling van Nuenen en Eindhoven het beste is voor de inwoners van Nuenen, stellen GS in een verklaring. Er rest nog één actieve handeling voor GS: het indienen van een verzoek aan de minister om het preventief financieel toezicht van Eindhoven en Nuenen te beëindigen.

Regionale bestuurskracht

De Nuenense burgemeester Maarten Houben is verheugd dat Provinciale Staten hebben ingezien dat ‘er geen noodzaak is voor gedwongen herindeling en dat het argument, namelijk dat het slecht zou gaan in Nuenen, helemaal geen hout snijdt’, zo laat hij desgevraagd in een reactie weten. ‘Er is nu weer ruimte voor het gesprek met name het Stedelijk Gebied Eindhoven om te kijken hoe we de bestuurskracht en slagkracht in de hele regio kunnen verbeteren.’ Eindhoven houdt zich in een officiële reactie op de vlakte. De stad neemt kennis van het besluit van PS. ‘Eindhoven heeft constructief en welwillend meegewerkt aan het herindelingsproces, onder regie van de provincie en daarvoor aan het proces op initiatief van de gemeente Nuenen. Eindhoven initieert geen herindelingen en heeft ook deze herindeling niet geïnitieerd. Uiteraard zal Eindhoven zich onverminderd constructief blijven inzetten voor versterking van de regionale bestuurskracht en de samenwerking in de regio’, aldus de gemeente in een schriftelijke reactie.

Flinke dobber

Het zal nog een flinke dobber worden om die regionale bestuurskracht in Zuidoost-Brabant te versterken. Er wordt al decennia gesproken over een groter Eindhoven, goedschiks (intensieve samenwerking) of kwaadschiks (opgelegde herindeling). Telkens liep dat op niets uit. Minister Ollongren zal haar handen niet willen branden aan een herindelingsvoorstel van wel heel erg ‘bovenaf’ en Nuenen naar verwachting met rust laten. In de Kamer had ze vorig jaar al moeite genoeg het wetsvoorstel met het ongewillige Haren te verdedigen.

Kruit drooghouden

Het wachten is, ook voor elders in Nederland, op het nieuwe beleidskader herindelingen. De vraag is waarom het zo lang moet duren. De ministerraad zou er, eveneens naar verluidt, aanvankelijk voor de kerst een besluit over nemen, maar dat is niet gebeurd. Mogelijk dat het kabinet (en dan met name D66 en CDA) hopeloos verdeeld is over de rol van provincies bij herindelingen. Vooral deze partijen zullen, met de Statenverkiezingen op komst, hun kruit nog even droog willen houden. Om vooral de achterban niet tegen zich in het harnas te jagen.