Amsterdam: excuses voor slavernij, geen herstelbetaling
Burgemeester Femke Halsema bood namens het stadsbestuur van Amsterdam excuses aan voor de rol die de hoofdstad heeft gespeeld in het slavernijverleden. Amsterdam ziet echter niets in herstelbetalingen als vervolgstap.
Burgemeester Femke Halsema bood namens het stadsbestuur van Amsterdam excuses aan voor de rol die de hoofdstad heeft gespeeld in het slavernijverleden. Amsterdam ziet echter niets in herstelbetalingen als vervolgstap.
Actieve betrokkenheid
Burgemeester Femke Halsema bood namens het stadsbestuur van Amsterdam excuses aan voor de rol die de hoofdstad heeft gespeeld in het slavernijverleden. Ze deed dat tijdens de nationale herdenking van de afschaffing van de slavernij in het Amsterdamse Oosterpark. ‘Voor de actieve betrokkenheid van het Amsterdamse stadsbestuur bij het commerciële systeem van koloniale slavernij en de wereldwijde handel in tot slaaf gemaakten bied ik, namens het college van burgemeester en wethouders, excuses aan’, zei Halsema.
Groot onrecht
De burgemeester zei in haar toespraak dat ‘geen enkele nu levende Amsterdammer schuld heeft aan dat verleden’. Het stadsbestuur wil daar wel verantwoordelijkheid voor nemen, want dat staat ‘in een niet-onderbroken lijn met het bestuur van haar voorgangers’, legde de burgemeester uit. ‘Ook met die regenten en burgemeesters, wier handelen wij verafschuwen.’ Volgens Halsema is het tijd ‘om het grote onrecht van de koloniale slavernij te metselen in de identiteit van onze stad. Met een ruimhartige en onvoorwaardelijke erkenning.’ Amsterdam is de eerste gemeente in ons land die formeel excuses maakt. Ook Utrecht, Den Haag en Rotterdam overwegen dit te doen. Britse steden als Londen, Liverpool en Chicago en Charleston in de Verenigde Staten gingen Amsterdam al voor. De excuses van Halsema werden met applaus en gejuich ontvangen.
Erfenis
De gemeenteraad stemde twee jaar geleden in met een initiatiefvoorstel dat opriep namens Amsterdam excuses te maken voor het slavernijverleden. Daarop volgde een onderzoek door het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. De belangrijkste conclusie was dat het bestuur van Amsterdam direct, wereldwijd, grootschalig, veelzijdig en langdurig betrokken was bij slavenhandel en slavernij. ‘Deze geschiedenis heeft een erfenis achtergelaten in onze stad’, zei Halsema in haar toespraak. Die erfenis is "groots en zichtbaar" in de historische grachtengordel en de rijkdom van kunst in de stad. ‘Veel minder zichtbaar - en lang genegeerd - in de uitbuiting toen en de ongelijkheid van nu’, aldus de burgemeester.
Misdrijven
Eerder op de middag overhandigde een adviescollege een rapport aan demissionair minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren. Hierin staat dat Nederland de slavernij en de slavenhandel waar Nederlanders zich tot 1863 schuldig aan maakten, moet erkennen als misdrijven tegen de menselijkheid en excuses daarvoor moet maken. ‘Deze adviezen zijn belangwekkend en niet mis te verstaan’, reageerde Ollongren tijdens de herdenking. ‘Daar kunnen we niet omheen.’ Ze noemde het noodzaak om ‘ons verleden onder ogen te zien’. Tegelijkertijd benadrukte ze hoe belangrijk het is om racisme en discriminatie in onze tijd tegen te gaan. ‘Er is nog een lange weg te gaan.’ Naar het slavernijverleden kunnen we volgens de minister alleen ‘met afschuw, berouw en schaamte’ kijken. Ze sloot haar toespraak af met een pleidooi om ‘niet tegenover, maar naast elkaar te staan.’
Polarisatie
De roep om excuses is er al lange tijd. Demissionair premier Mark Rutte gaf vorig jaar nog aan daar niet voor te voelen. Hij zei dat dit het maatschappelijk debat nu niet verder helpt, maar eerder zal leiden tot polarisatie. In 2013 betuigde de Nederlandse regering wel ‘diepe spijt en berouw’ over het Nederlandse slavernijverleden. Ook in 2001 betuigde het toenmalige kabinet al diepe spijt, maar excuses kwamen er niet. Tijdens de nationale herdenking trad verder onder meer songfestivaldeelnemer Jeangu Macrooy op. De aanwezigen hielden een minuut stilte en er werden kransen gelegd bij het nationale slavernijmonument. Normaal gesproken vindt na de herdenking het festival Keti Koti plaats, om de afschaffing van de slavernij te vieren. Vanwege de coronamaatregelen gaat dat dit jaar wederom niet door.
Niet afkopen
Ondanks de excuses, ziet ook de gemeente Amsterdam niets in herstelbetaling. ‘Herstel heeft vele vormen’, meldt de gemeente in een toelichting. ‘Herstelbetalingen zijn daar een van, maar bijvoorbeeld ook het slavernijmonument, de jaarlijkse herdenking, de inzet op een nationale feestdag en een blijvende plek waar de geschiedenis verteld kan worden, een museum.’ Volgens het stadsbestuur is dit ‘geen schuld die je kan of moet willen afkopen’. In plaats daarvan zet de hoofdstad in op erkennen, verzoenen en ‘de ongelijkheid van nu bestrijden’.
Uitgesloten
Herstelbetalingen zouden ook allerlei problemen met zich meebrengen. Zo zouden mogelijk mensen worden uitgesloten die ‘hun relatie met slavernij en het verleden moeilijker of niet kunnen aantonen’, niet in Nederland wonen of ‘geen weet hebben van hun verleden’. Wat het stadsbestuur betreft, zou het uitkeren van een geldbedrag ook weinig bijdragen aan het tegengaan van ‘institutioneel en maatschappelijk racisme en achterstelling’.
Financieel aansprakelijk
De kans dat Amsterdam financieel aansprakelijk kan worden gesteld na het maken van excuses over het slavernijverleden is ‘bijna nihil’. Dat zegt Wouter Veraart, hoogleraar rechtsfilosofie aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. ‘Dat komt omdat het onrecht al lang geleden heeft plaatsgevonden. Juridisch kun je niet meer aantonen dat een individu op dit moment concrete schade lijdt als een direct gevolg van het verleden van zijn voorouders.’ De hoogleraar weet dat vergelijkbare rechtszaken elders in de wereld niet tot een succes hebben geleid.
Formeel
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema kwam donderdag tijdens de nationale herdenking van de afschaffing van de slavernij met de langverwachte excuses. Volgens Veraart zijn excuses een formele manier om te erkennen dat er onrecht heeft plaatsgevonden in het verleden. ‘Dat heeft veel meer status dan een spijtbetuiging of het tonen van berouw, wat vooral een manier is om empathie te tonen. Je laat dan zien dat je het leed wel voelt, maar geeft er geen formele erkenning aan.’
Verbinden
Het maken van excuses geeft volgens de hoogleraar ook aan dat er de intentie is om voortaan op een andere manier met de eigen geschiedenis om te gaan. ‘Er wijzigt iets in het officiële zelfbeeld, waardoor je het onrecht uit het koloniale verleden niet meer bagatelliseert en er meer bij stilstaat.’ Manieren om aan de excuses meer betekenis te geven zijn volgens Veraart bijvoorbeeld kijken naar wat het onderwijs kan doen, mogelijke compensatie of het op een andere manier behandelen van discriminatie en racisme. "Door iets te verbinden aan excuses, neemt de waarde ervan nog toe.’
Niet vrijblijvend
De excuses zijn wat Amsterdam betreft niet vrijblijvend. Met het uitspreken ervan ontstaat voor het stadsbestuur ‘een extra verplichting om zich in te zetten voor enerzijds het vergroten van de kennis over en de erkenning van wat er tijdens het slavernijverleden gebeurd is, en anderzijds het bestrijden van de consequenties die voortvloeien uit de doorwerking van dit verleden: (institutioneel) racisme en ongelijkheid’. (ANP)
Reacties: 11
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De rijkdom van de Nederlandse Rooms Katholieke kerk is van dien aard, dat deze Nederlandse kerk, al jaren achterelkaar kerken moet sluiten vanwege de ontkerkelijking. Nadat de verzorgingsstaat op kwam en de culturele revolutie van de jaren 60, waren mensen niet afhankelijk meer van een zuil en dus evenmin van de interne moraal van zuilen of ondersteunende gemeenschappen. Die factoren werkte als een vliegwiel
Het onderhoud is ontzettend duur van die oude kerken met hoge torens. De moderne gebouwen trouwens ook met een tekort aan parochianen. Bovendien die oude gebouwen aan allerlei wettelijke eisen moesten gaan voldoen i.z. veiligheid.
De Nederlandse Katholieke gemeenschappen die er waren moesten de eigen broek ophouden en dat is nog steeds zo. Door fuseren lost men het gebrek aan priesters op en tekort aan vrijwilligers met een langduriger commitment in besturen en in pastorale groepen samengesteld uit vrijwilligers en financieel tekorten.
Misschien zijn er nog 60 priesters formeel werkzaam. Een gepensioneerde priester springt hier en daar wat bij, of een kloosterling die priester is. Dat zijn ook heel beperkte aantallen geworden.
Pastorale werkers vullen het gebrek aan priesters op. Dat zijn wel betaalde krachten en opgeleid met de nodige kennis. Kunnen trouwen en kinderen krijgen. Veel parochies worden enkel gerund door vrijwilligers, die dan begeleid worden door een priester en betaalde pastoraal werker, die beiden meerdere parochies begeleiden.
De werkgevers hier vanaf de 17de eeuw wilden niet eens slaven. Die konden dagloners uitbuiten die vaak in erbarmelijke omstandigheden werkten en leefden. De werkgevers hoefden die arme stakkers niet te huisvesten, niet te kleden en te voeden en medische te verzorgen. Op dat punt geef ik u gelijk.
De adel is ook voor een heel stuk verarmd op een paar bekende families na. Voorheen kostte personeel voor onderhoud gebouwen, terrein en tuin etc., een habbekrats. Dat in de vorige eeuw wel drastisch veranderd.
Volkomen met u eens!
Vanaf dat naties over de hele wereld oorlog voerden en veroveringen maakten, bestonden er plunderingen, gruwelijke moord en doodslag en slavernij. Ook in Afrika zelf. Wie de veroveraars in Afrika niet nodig hadden als slaven, of niet in Afrika aan andere leiders van naties konden verkopen, werden aangeboden aan de kust van Afrika waar slaven handelaars met hun schepen aanmeerden. De Westkust. Aan de Oostkust waren het de Arabische handelaren heb ik begrepen uit de interviews met wetenschapper Piet Emmer.
We kijken er nu met afschuw terug naar tijdsgewrichten al duizenden jaar terug overal op de wereld, waar deze praktijken plaatsvonden en niet abnormaal waren. Zelfs in de Bijbel en Koran kom je het tegen en niet als abjecte norm weergegeven. Daar hoor je het activisme nooit over, merkwaardig genoeg. Of eigenlijk niet. Die gemeenschappen zijn nog sterk verbonden aan christelijke gemeenschappen. Dat de Bijbel slavernij niet als een doodzonde afwees, was de reden waarom de niet zolang overleden Vlaamse moraal filosoof Etienne Vermeersch, zijn geloof in God heeft opgegeven, na zijn priesteropleiding. Hij kwam uit een zeer Katholiek Vlaams nest en had een briljant verstand. Is een belangwekkende opiniemaker geworden in Vlaanderen en zat in veel ethische commissies. Man met enorm rechtvaardigheid gevoel.
De Romeinen maakten in Noordelijk Europa honderdduizenden slaven. Tom Holland is ook een boeiende schrijver/spreker als historicus (Brit) en spreekt ergens van 1 miljoen of meer Galliërs. Heel moedige man. De opkomst van de Islam bij de verschrompeling van het Romeinse Rijk heeft hij ook uitvoerig onderzocht.
Uit onze eigen geschiedenisboekjes kennen we al horigen en lijfeigenen. Daar is men met de geschiedenisles ook niet uitgebreid op ingegaan verder.
Ik verwijs iedereen, die niet alleen wil inzoomen op het venster wat door het activisme en steunbetuigers binnen en buiten politiek (inclusief NPO) al jaren wordt geopend, naar boeken van Piet Emmer (of interviews met hem op internet), een wetenschapper die zijn hele leven met het hallucinante fenomeen van slavernij bezig is geweest met andere wetenschappers in de VS en elders.
Als de hele context uitzoomend wordt meegenomen krijg je een helder historisch beeld. Daar heeft het activisme en hun steunbetuigers buiten de gemeenschappen waarbinnen het activisme is ontstaan, natuurlijk geen belang bij. In de 17de eeuw toen die slavenhandel door een rijke elite met name in Amsterdam tot bijna de afschaffing hier, hadden we hier het ancien regime. Geen democratie. Thorbecke en de afschaffing van de slavernij lagen dicht bij elkaar. Zelfs daarna hadden alleen mensen die belasting betaalden stemrecht en dan nog alleen de mannen. Als het activisme compensatie doordrukt, moeten dus nazaten van armoedzaaiers zonder enige invloed en zelf in een overleving stand en nooit een Afrikaans persoon van hun leven gezien hebbend, de nazaten van slaven geld geven als vergoeding. Sinds de afschaffing alleen al zijn we 150 jaar verder.
Al jaren terug zag ik op t.v. een groepje oudere mensen van Surinaams afkomst en die contacten hadden met de VN. Dat kwam zo'n beetje met de opkomst van verweer tegen de Sinterklaas traditie. Uit die uitzending begreep ik dat er een netwerk toen al was met andere landen, richting VN. Daar vond men wijd open oren en ogen, maar met de achtergrond van de historie van de VS zelf. Het ging in die uitzending sterk om financieel compensatie voor het slavernij verleden van voorouders. De oudere mevrouw zei nog na een rechtszaak dat i.p.v. Sinterklaas een mondiale dag voor kinderen moest komen en dat vanuit VN georganiseerd. Naar mijn aanvoelen is het doel financiële compensatie overal en in Nederland voor het slavernij verleden. Het anti-Zwarte Piet activisme ligt in dat verlengde om denk ik toch een dossier te hebben hoe doordesemd autochtoon Nederland is van racisme. Een Surinaams Nederlandse vrouwelijke academicus hoorde ik dat doordesemd zeggen aan een van de praattafels van de NPO (laat de P maar weg) met daarna het koloniaal verleden erbij slepend. Het immer roepen over Nederland de-kolonialiseren suggereert dat narrative eveneens . In feite wordt naar mijn mening een hele bevolkingsgroep (autochtoon) daarmee gelabeld op een manier waarvoor Geert Wilders veroordeeld is.
Zeker sinds de afgrijselijke dood vorig jaar van George Floyd kreeg ik het gevoel dat Nederland onderdeel uitmaakt van de VS (heeft geenszins dezelfde historie als NS op dit punt) als je de talloze gesprekken aan de praattafels hoort van de "publieke" omroep. Die zendt in Amsterdam uit en vormt op politieke en maatschappelijke punten een projectie van Amsterdam en de bevolkingssamenstelling daar en politieke voorkeuren.
Het activisme heeft wel door gekregen, ga ik van uit, dat Sinterklaas helemaal weg, geen steun gaat vinden onder het autochtone deel van Nederland die hen steunen. Dus werd en wordt Zwarte Piet 100% als exponent van het enorm racistische Nederland gepresenteerd, waarvan in de herinneringen van Autochtoon Nederland, noch bij ouders, noch bij grootouders of overgrootouders, sprake van was. Het was een exotisch figuur, die in vroegere jaren een karikaturaal beeld vormde op plaatjes, maar dat zag je bij andere figuren als Billy Turf of Kluk kluk ook. Die laatste ook in presentatie. Het is een tijdsbeeld zonder kwade bedoelingen, maar het activisme en steunbetuigers, vallen wel de autochtone moraal aan, terwijl racisme in elke bevolking op de hele wereld zit. Mensen met Afrikaanse roots kunnen geen miljoenen jaren evolutie uit hun eigen breinen ontkennen. Deze groep domineert overal wel het discours. Ik mis immer aan de praattafels en in de NPO programma's de Indo Nederlanders, die volgens mij een nog grotere groep vormen, maar niet met een grote kern in Amsterdam. Je zit die groep en andere groepen in de reclame industrie niet of nauwelijks. Wel die met Europese wortels en Afrikaanse wortels. Hier lijkt ook het uitstekende netwerk van het succesvolle activisme aan ten grondslag te liggen. Dit is onder alle minderheden van niet Europese oorsprong, wel etnische profilering te noemen t.g.v. vooral die met Afrikaanse roots. Veel grote opdrachtgevers gaan daarin blijkbaar volledig mee.
Wat zou het prettig zijn dat het over all lives matter gaat even los van de specifieke situatie in VS.
Er wordt zo gemakkelijk voorbij gegaan wat autochtoon Nederland in een halve eeuw top down en ondemocratisch heeft moeten verteren. Natuurlijk komt er dan een algemene weerstand uit andere hoek. Geen begrip is er voor die enorme veranderde bevolkingssamenstelling in wijken, maar ook met al die technologische veranderingen en binnen de arbeid. Het ging allemaal veel te snel. De massamigratie teveel in korte tijd en die stopt ook niet.
De sociologische lat van autochtoon Nederland (buiten die van de linkse kerk en het minst de gevolgen ervan) is ongehoord omhoog geforceerd. Never nooit zullen die mensen erbij stil staan hoe andersom dit in landen van herkomst zou zijn ontvangen. Racisme, discriminatie, xenofobie worden onder de minderheidsgroepen niet onderzocht. Met een land van herkomst met warme contacten is het erg gemakkelijk vingerwijzen naar een ontvangende samenleving van oorsprong, die ergens nog niet een land van herkomst hebben met dagelijkse contacten via de digitale mogelijkheden.
Grote probleem is dat er geen sociologen in de politiek zaten en zitten. Hard nodig bij massamigratie. Dat was Pim Fortuyn wel: socioloog econoom! De politiek is er op nefaste wijze mee omgegaan en geen correctie van bijvoorbeeld een nationale socioloog met een team van gogen en onafhankelijk en gemêleerd samengesteld.
Slavernij bestaat zoals u al stelt, nog steeds en om tevens al afgeleide vormen daarvan tegen te gaan, zou het uitermate zinvol zijn dat met gezamenlijke energie te doen.
Mensen die stambomen onderzoeken zullen op gezette tijden een overlijden tegenkomen van een bedelaar of bedelaarster die dood gevonden is ergens op de weg. Of als landloper/ster. In het programma "Verborgen Verleden" en in de familiehistorie kom je uw verhaal m.b.t. uw voorouder regelmatig tegen.
Wat je ook kunt zien in dat programma is de ellende van Wezen. Amsterdam komt regelmatig voorbij met die bekende mijnheer met de baard van het Amsterdamse archief. Afgezien van de afgrijselijke omstandigheden van armenhuizen en weeshuizen, werden weeskinderen uit die tehuizen door werkgevers "overgenomen" vanaf 12 jaar, om kinderarbeid te doen in hun bedrijven en in uiterst ongezonde omstandigheden en lange werkdagen. Als ze volwassen werden, waren ze vrij, maar in wat voor vrijheid? Dat programma Verborgen Verleden geeft de triestheid daarvan weer, vaak schokkend, maar ook vind je dat als je zelf onderzoek doet in die archieven, in boeken met geboorten en overlijden etc. Ook komen er uitkomsten die welkom zijn en niet bedroefd/triest maken, of frustraties oproepen. Maar aan 2 kanten van de familiehistorie gaan levens van gewone mensen, al zeker niet in eerdere eeuwen, over rozen.
Emoties zie je altijd opkomen in dat programma, of daarbuiten bij iemand die in de familiegeschiedenis duikt. Met documenten en foto's indien aanwezig, een omgeving waar gewoond is of zelfs de woning, komt er een sterke connectie vrij met het eigen familieverleden. Je ziet, voelt en pakt het tastbare verleden van je eigen voorfamilie. Er lijkt dan wel een soort onzichtbare familiaire navelstreng in de bloedlijn op te komen. Het harde leven van voorouders in dit land. Heel veel kindersterfte. Ik meen te herinneren gehoord te hebben, dat de gemiddelde leeftijd in 1800 ook niet hoger was dan 30-40 jaar.
We hebben daarnaast al diverse bekende Nederlanders van Surinaamse herkomst, in Suriname hun roots op dezelfde manier zien onderzoeken in documentaires. Natuurlijk komen daar emoties ook bij vrij en met die specifieke omstandigheden. Dit wordt dan wel in die vele praatprogramma's, keer op keer erbij herhaald en beelden daarvan opnieuw uitgezonden en bij het activisme betrokken, om naar mijn indruk, te herbevestigen, dat autochtoon Nederland bovengemiddeld racistisch is t.o.v. alle andere aanwezige bevolkingsgroepen, hier in Nederland of elders op de wereld. Laat staan dat de bevolkingen met Afrikaanse roots racistisch zouden kunnen zijn of xenofoob. Wel, een dichtbij bloedverwant van mij heeft dat keihard wel degelijk ondervonden bij ouders van een toenmalige partner. Maar ook hebben we hallucinant, onder een andere bevolkingsgroep van niet Westerse oorsprong, hetzelfde meegemaakt.
Een bekende Nederlands Surinaamse cabaretier had de schok te verwerken bij een dergelijke documentaire, dat hij in Suriname voorouders had, die slaven waren, maar ook voorouders die zelf slaven hielden. Dat was absoluut voor hem niet te combineren in zijn brein. Totaal geschokt en totaal niet op voorbereid.
Opvallend, het controle code woord omvat tree en een 7 ,een bijbels getal. Dan heb je het net over family tree.
Historie kun je bestuderen in een poging deze te reconstrueren, beschrijven en duiden, niet meer of minder. Voor een morele beoordeling, laat staan veroordeling, leent de geschiedenis zich echter per definitie niet. Verleden en heden zijn nu eenmaal absoluut van elkaar gescheiden door een niet te overschrijden grens, die van de tijd. Al snel is onze huidige tijd onderwerp van historisch onderzoek. Het woord “houdbaarheidsdatum” in een van de reacties trof me als rake en terechte aanduiding. Wat de houdbaarheidstermijn is van gevolgrijke voorbije gebeurtenissen is niet algemeen aan te geven, maar ik kan me iets voorstellen bij zaken die mensen hebben meegemaakt, waarvan ten hoogste de kinderen nu nog in leven zijn. Voor de rest geldt inderdaad “zand erover”.
Geen enkele generatie of gemeenschap uit een bepaalde periode kan en mag een moreel oordeel vellen over de voorafgaande tijd en dus ook geen schuld op zich nemen. Waarschijnlijk verwart de huidige mens een mening over het verleden (“oei, wat waren de mensen toen toch slecht !”) met geschiedbeoefening en vindt hij dat de wereld die moet horen. Niets is minder waar; meningen en meninkjes zijn volstrekt irrelevant en oninteressant. In het beste geval zijn ze amusant, aan de borreltafel.
Het kwalijke is nu dat bestuurders dergelijke onbenulligheden publiekelijk spuien, waardoor ze ten onrechte betekenis en gewicht krijgen. Voor burgers van een gemeente als Amsterdam die, op een goede manier, “woke” zijn moet het onverdraaglijk zijn om zo’n bestuur te hebben (en laten we dat afschuwelijke “woke” snel vervangen door het oude vertrouwde “verstandig”).
Mocht het tot landelijke slavernij- of andere excuses komen, dan zit er niets anders op dan krachtig afstand neme daarvan of emigreren, naar een zorgvuldig gekozen land.