Alle kandidaat-wethouders onder de loep

De 33 burgemeesters in Limburg hebben met elkaar afgesproken dat alle kandidaat-wethouders zich aan een integriteitstoets moeten laten onderwerpen. Integriteitsrisico’s worden zo, voor de benoeming, zichtbaar en beheersbaar gemaakt. Diverse Commissarissen van de Koning (CdK’s) roepen de burgemeesters in hun provincie op dat te doen.

Risico’s

De nieuwe Limburgse gemeenteraden hebben weliswaar het laatste woord, maar alle burgemeesters zullen straks aan hun raden voorstellen de wethouders voor hun installatie te laten screenen, stelt Joop Crucq, kabinetschef van gouverneur Theo Bovens van Limburg. ‘Het is belangrijk dat kandidaat-wethouders aan de voorkant weet waar eventuele risico’s liggen.’

Preventieve werking

De preventieve werking van een risicoanalyse is van belang, zo erkennen ook de Commissarissen van de Koning (CdK’s) van onder meer Brabant en Friesland. In Limburg heeft een speciaal ingestelde provinciale werkgroep daartoe onder meer de Handreiking Risicoanalsye Integriteit Openbaar Bestuur opgesteld. ‘Het vertrouwen in het openbaar bestuur staat of valt met de integriteit van de politieke ambtsdragers. Recente incidenten raken het gezag van lokale politici en overschaduwen het algemene integriteitsbeleid van het openbaar bestuur’, zo staat erin te lezen.

Financiële belangen

Door integriteitsrisico’s zichtbaar te maken, te bespreken en maatregelen te nemen, wordt het integriteitsbewustzijn van de kandidaat-bestuurder verhoogd, zo wordt verder gesteld. De screening moet uiteindelijk leiden tot afname van het aantal incidenten. In de Limburgse handreiking staat kort omschreven welke onderwerpen in de screening in ieder geval aan bod moeten komen, zoals nevenfuncties en financiële belangen.

Stappenplan

Ook in Brabant en Friesland hebben de CdK’s hun burgemeesters – in het licht van de naderende gemeenteraadsverkiezingen en hun toekomstige wettelijke rol als ‘integriteitshoeder’ – in een brief gewezen op het belang van een zekere mate van screening van kandidaat-wethouders. Bij de brief van de Brabantse CdK Wim van de Donk zat een stappenplan waarmee de burgemeesters aan de slag kunnen.

Toename bewustwording

De brief van de Friese CdK Jorritsma is positief ontvangen, laat woordvoerder Marcel de Jong desgevraagd weten. ‘De bewustwording op het onderwerp is toegenomen; partijen nemen het serieus’, laat Jorritsma via zijn woordvoerder weten. Een aantal gemeenten, zoals Leeuwarden, screent zijn wethouders overigens al. In de herindelingsgemeenten Alphen aan den Rijn heeft het hele college en de gemeentesecretaris zich recent door een extern bureau laten screenen. De Zuidhollandse gemeente hoopt dat hun initiatief navolging vindt.

Externen

De scans worden steeds vaker door externen gedaan. ‘De burgemeester zal over het algemeen niet zelf het gesprek voeren, maar heeft meer een procesrol’, benadrukt Crucq. De CdK’s adviseren om een extern bureau in te huren; de ene wat explicieter dan de ander. De ervaring van Marc Schoonhoven van Capra Advocaten is dat burgemeesters dergelijke gesprekken niet graag zelf voeren. ‘Bij een kritisch gesprek kan de toon voor de komende vier jaar al worden gezet. De collegevoorzitter wil het liefst met een schone lei aan een nieuwe ‘regeerperiode’ beginnen’, aldus Schoonhoven. De advocaten van zijn kantoor voeren risico-analyses integriteit uit bij kandidaat-wethouders.

Aanpassing Gemeentewet

Momenteel ligt in de Tweede Kamer een zogeheten verzamelwetsvoorstel om de Gemeentewet op diverse onderdelen te wijzigen. Een van die wijzigingen luidt dat de burgemeester de bestuurlijke integriteit van de gemeente bevordert. De rol van de burgemeester wordt weliswaar in de wet verankerd, maar ‘hij krijgt er geen instrumentarium bij’, verwoordt Crucq het breder levende ongenoegen over de aanstaande wetsaanpassing.

In het eerstkomende nummer (verschijnt vrijdag 14 maart) besteedt Binnenlands Bestuur meer aandacht aan het thema integriteit.