Advies denktank: kleinere, maar betere gemeenteraden

Gemeenteraden moeten robuuster worden. Om dit te bereiken zijn op vier fronten veranderingen nodig. Een daarvan is te komen tot kleinere, maar betere gemeenteraden. Dat adviseert de Denktank onder voorzitterschap van de Amsterdamse wethouder Kajsa Ollongren (D66). 

Maatwerkdemocratie

Het advies is woensdag gepresenteerd op het jaarcongres van gemeentekoepel VNG. De onafhankelijke Denktank heeft in opdracht van de VNG onderzoek gedaan naar kansen en bedreigingen van de lokale democratische besluitvorming. ‘We hebben daarnaast gekeken welke veranderingen noodzakelijk zijn’, aldus Ollongren tijdens de presentatie van het rapport Maatwerkdemocratie. Naar een krachtiger, trefzekere gemeenteraad 2020 als kruispunt in de lokale democratie. ‘Hoe hou ik als raadslid grip op wat er gebeurt rondom de gedecentraliseerde taken in het sociaal domein, in gemeenschappelijke regelingen of in situaties waar burgers zelf met initiatieven komen. Gemeenten worden groter, burgers actiever en de achterban dynamischer’, zo schetste Ollongren het hedendaagse speelveld van raadsleden. 'Voor raadsleden wordt het daarmee lastiger om voldoende zeggenschap te houden en het vertrouwen bij en draagvlak onder inwoners te borgen.'

Vier aanbevelingen

Een sterke(re) raad moet aan al deze ontwikkelingen het hoofd kunnen bieden, meent de Denktank, die daartoe vier aanbevelingen doet. Maak de raad compacter; ondersteun de raad goed; laat ruimte aan burgerinitiatieven en zorg voor maatwerk in regionale samenwerking.

Accent op buitenkant ambt

‘Minder kan meer zijn’, zo stelt de Denktank bij haar aanbeveling voor een compactere gemeenteraad. Nu gaat veel energie in de raad verloren door ‘met elkaar bezig te zijn’ (vergaderen en stukken lezen). ‘Een kleinere, beter ondersteunde gemeenteraad biedt meer kansen voor gemeenteraadsleden accenten te leggen op de buitenkant van het ambt: vertegenwoordigen en verbinden’, meent de Denktank. Met minder raadsleden wordt het politieke kapitaal vergroot; een zetel in een kleinere raad vertegenwoordigt meer burgers. Via gerichte rekrutering, betere opleiding en ondersteuning kunnen raadsleden met een grote deskundigheid op een bepaald terrein beter het controlerende en kaderstellende werk doen.. In kleinere gemeenten moet de vergoeding van raadsleden omhoog.

Vakmanschap

Er moet worden geïnvesteerd in het vakmanschap van raadsleden, zo luidt het tweede advies. Om raadsleden beter te ondersteunen moet de raadsgriffie worden versterkt met middelen en menskracht. Daarnaast kan worden gedacht aan financiële ondersteuning van partijen en fracties en het bevorderen van opleiding, kennisdeling en kennisuitwisseling van raadsleden. Omdat lokale partijen bescheiden financiële mogelijkheden hebben, zou het in de ogen van de Denktank goed zijn om toch eens met een Wet financiering politieke partijen voor lokale politieke partijen te komen.

Doe-democratie

Raadsleden moeten de kracht van de samenleving benutten, maar ‘maak duidelijk dat deze vormen van doe-democratie naast  het werk van de gemeenteraad staan (en niet daarvoor in de plaats komen)’, luidt de derde aanbeveling. ‘Bouw bij burgerparticipatie en burgerinitiatieven waarborgen in voor diversiteit om niet gevangen te raken in de val van de participatieparadox.’ Waak er voor en voorkom dat steeds dezelfde groepen of individuen zich melden, wil de Denktank daarmee zeggen.

Herzie Wgr

‘Laat ruimte voor effectievere regionale samenwerking, bijvoorbeeld door maatwerk te bieden dat is toegesneden op de behoeften van de betrokken gemeenten’, stelt de Denktank in haar vierde aanbeveling. De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) moet daartoe worden herzien. Er moet onder meer de mogelijkheid worden geschapen voor een verplichte, systematische evaluatie van gemeenschappelijke regelingen. Ook de regels voor uittreding uit een gemeenschappelijke regeling moeten worden vereenvoudigd.