‘Accepteer meer ongelijkheid’

Dat is de kern van het rapport De ontregelde samenleving van het wetenschappelijk instituut van het CDA. De overheid moet daarom de ambitie loslaten om iedereen gelijk of rechtvaardig te behandelen. Dit streven leidt namelijk tot te veel, te ingewikkelde en te gedetailleerde regels en daarmee tot ongewenste bureaucratie.

‘Beter is de regels eenvoudig te houden, zodat ze voor het gros van de mensen goed werken’, aldus een van de aanbevelingen uit het rapport, dat gisteren (donderdag 1 september) is gepresenteerd aan minister Donner (CDA) van Binnenlandse Zaken. Het rapport roept op niet te snel en niet te veel regels te veranderen.

Het aantal vaste momenten voor bewindslieden om regels te wijzigen met nieuwe ministeriële regelingen moet in twee stappen teruggebracht worden van vier naar één keer per jaar. ‘Dit vermindert weliswaar de flexibiliteit van de overheid, maar vergroot de duidelijkheid voor diegenen die met de verandering te maken hebben’, aldus het rapport. Het wetenschappelijk instituut van het CDA verwijst het optreden van de overheid als ‘niet effectief’ naar de prullenmand. De overheid probeert met regulering en controle, orde in de chaos van de ingewikkelde samenleving te brengen.

De overheid heeft ten onrechte de illusie dat de samenleving maakbaar is. ‘Het effect is dat de chaos alleen maar groter wordt. De overheid wordt overbelast. De vergroting van het aantal regels leidt tot overbelasting van het rechtssysteem. De betrouwbaarheid van de overheid wordt aangetast wanneer ze meer regels maakt dan ze in staat is om te handhaven. Ook wordt de kans op fouten dan groter. Een overbelaste rechtsstaat ondermijnt aldus het vertrouwen in de rechtsstaat.’

Gulzigheid

Het wetenschappelijk instituut van het CDA veroordeelt daarom ook de gulzigheid waarmee de overheid regels maakt voor de leefstijl van mensen en over de sociale cohesie in buurten en wijken. ‘De focus moet liggen op de taken die alleen door de overheid gedaan kunnen worden.’

Het advies is dus: minder en eenvoudiger regels. De overheid dient meer vertrouwen te hebben in het zelforganiserend vermogen van samenleving en burgers. ‘Om bureaucratie tegen te gaan is het essentieel om het idee los te laten dat de samenleving maakbaar is.’ Ook wordt de overheid voorgehouden dat niet elke fout of ongeval te voorkomen is. Als er iets mis is gegaan, moeten niet meteen nieuwe regels worden gemaakt, maar beter zou ‘een afkoelingsperiode van een half jaar zijn zodat de emotie van het moment kan afnemen.’

Nederland kan wat dat betreft leren van hoe België reageerde op de dood van een viertal festivalgangers na het noodweer dat Pukkelpop in Hasselt vorige maand teisterde. ‘Wij hebben de neiging alle verantwoordelijkheid bij de overheid te leggen. In België wordt meer geaccepteerd dat je niet alle risico’s kunt afdekken’, aldus Raymond Gradus, directeur van het wetenschappelijk instituut van het CDA. Hij hoopt dat minister Donner het rapport gebruikt voor een debat over wat de overheid wel en niet voor haar rekening kan nemen. ‘Het gaat er om dat we goed nadenken wat voor samenleving en wat voor overheid we willen.’