Aanval hoogleraar op SP-afdrachten

De SP-afdrachten aan de partijkas zijn staatsrechtelijk niet in de haak en dienen te worden verboden. Dat stelt hoogleraar Douwe Jan Elzinga in zijn column in Binnenlands Bestuur.

Gemeenteraden, Provinciale Staten en Tweede en Eerste Kamer maken het salaris van de SP-volksvertegenwoordigers en bestuurders rechtstreeks over naar de partijkas van de SP. De SP-volksvertegenwoordigers krijgen uit diezelfde partijkas een soort samengestelde vergoeding. Die vergoeding wordt op een heel redelijk niveau gebracht omdat gebruik wordt gemaakt van allerlei fiscale constructies, waaronder de fiscale aftrek van de schenking aan de partijkas.

Onafhankelijkheid in gedrang
Via de fiscus wordt volgens Elzinga overheidsgeld gebruikt om de SP aan een flinke kas te helpen voor verkiezingscampagnes en andere activiteiten. ‘Op het eerste oog lijkt de regeling sympathiek. Er wordt flink afgedragen aan de partij en de volksvertegenwoordigers en bestuurders van de SP nemen genoegen met een lager salaris dan andere volksvertegenwoordigers krijgen.’

Toch deugt de constructie volgens hem niet. ‘In de eerste plaats is de afdracht nauwelijks vrijwillig. Bij de kandidaatstelling wordt een cessieovereenkomst getekend die tot de afdracht verplicht. Die cessie (= in dit geval overdracht van inkomen) is staatsrechtelijk ondeugdelijk want in strijd met de publieke orde. Het salaris voor volksvertegenwoordigers is bedoeld om hun onafhankelijkheid te waarborgen. De SP-ers zijn echter financieel met handen en voeten gebonden aan hun partij, waardoor hun onafhankelijkheid in het gedrang komt. Met behulp van dit financiële instrument kunnen de SP-ers binnen de strakke partijlijn worden gehouden en dat is ook de realiteit binnen die partij. Dat overheden meewerken aan deze cessie door het salaris van de volksvertegenwoordigers rechtstreeks over te maken naar de partijkas van de SP is dan ook staatsrechtelijk niet in de haak.’

Fiscale voordelen
Verschillende ministers van Binnenlandse Zaken hebben geprobeerd in te grijpen met als doel om deze cessie te verbieden. Geen van hen pakte door ‘vanwege de partijpolitieke implicaties.’ Een tweede probleem is volgens Elzinga dat de SP op deze manier sterk wordt bevoordeeld door indirecte subsidies van de overheid. Het gebrek aan transparantie ontneemt het zicht op alle fiscale elementen, maar een volksvertegenwoordiger die een lagere vergoeding ontvangt kan profiteren van diverse fiscale voordelen. De overheid loopt dus inkomsten mis, terwijl de SP maximaal profiteert van een regeling die weinig te maken heeft met een vrijwillige afdracht, zoals andere partijen die kennen.

Indirecte overheidssteun
Het geeft volgens de Groningse hoogleraar bovendien ongelijkheid in verkiezingscampagnes omdat de verkiezingskas van de SP door de indirecte overheidssteun altijd de grootste van het land is. ‘Hoog tijd dus om in te grijpen. Het gebruik van een cessie-overeenkomst voor dit doel moet zo snel mogelijk worden verboden. En dus ook de praktijk waarbij de salarissen rechtstreeks worden overgemaakt naar de partijkas van de SP. Als SP-ers op geheel vrijwillige basis de partijkas willen spekken, is dat prima, maar die vrijwilligheid is overwegend afwezig.’

Lees de volledige column in Binnenlands Bestuur nr. 21 van deze week