Aantal gastransporten vooral vertrouwenskwestie

Amersfoort, Apeldoorn, Barneveld en Nijkerk stuurden eind mei een brandbrief aan staatssecretaris Dijksma toen bekend werd dat het aantal gevaarlijke gastransporten door hun gemeenten het plafond van tien per jaar overschreed. Het bleken er meer dan 1900 te zijn geweest.

Bezorgdheid
Het risicoplafond was vastgelegd in het zogeheten Basisnet. Daarin waren na elf jaar overleg per 1 april 2015 harde afspraken gemaakt. De verbazing onder de gemeenten over de overschrijdingen was dan ook groot. Naast veiligheidsrisico’s heeft het niet nakomen van de afspraken gevolgen voor (nieuwe) ruimtelijke ontwikkelingen langs het spoor en omwonenden voelen zich onveiliger. Burgemeester Lucas Bolsius van Amersfoort is bezorgd, maar wil de transportcijfers eerst toelichten. Risicoplafonds zijn een optelsom van het aantal wagons maal de zwaarte van het risico. Daarmee kunnen bijvoorbeeld 1000 wagons met risico “1” bedoeld worden of 300 met risico “3”. ‘Het zit het hem dus niet puur in het aantal.’

Minder capaciteit Betuwelijn
Daarbij wijst de CDA-burgemeester erop dat twee tracés waar de gastransporten overheen gaan, Hilversum-Amersfoort-Zwolle (plafond 1430) en Amersfoort-Deventer (plafond 10), deels parallel lopen, ter hoogte van Emplacement Amersfoort tot station Schothorst. ‘Op dat tracé mag het aantal gastransporten wel hoger zijn.’ Een derde factor in de inrichting van het Basisnet is dat tot 2022 wordt gewerkt aan de Betuwelijn. ‘Dat zou een week minder capaciteit per maand kosten. Ondanks dat zou het aantal transporten binnen de risicoplafonds blijven, werd ons verzekerd vanuit het ministerie.’

Goede informatiepositie
De getallen bleken wel degelijk hoger en dus werd een verbolgen Bolsius begin juni door PvdA-staatssecretaris Dijksma uitgenodigd bij een overleg met Brabantse gemeenten met dezelfde problematiek. Daar benadrukte zij dat het spoor een van de veiligste sporen ter wereld is. Maar Bolsius wees haar op de gemaakte afspraken. Daarop stelde de staatssecretaris een analyse van de overschrijdingen voor. Dat gemeenten vooraf niets konden weten over overschrijdingen, omdat ladingen pas vlak voor vertrek bekend zijn, ging er bij Bolsius niet in. ‘Je kunt dat prima monitoren met moderne technologie. We hoeven dat niet pas achteraf te horen. Met een goede informatiepositie weet je eerder of je tegen het plafond aan zit.’

Afrekencultuur
Hoe groot zijn die risico’s eigenlijk? Vincent van der Vlies, managing consultant bij Berenschot, acht ze niet heel groot. Hij vindt het risicoplafond van jaarlijks tien wagons brandbaar gas en 400 wagons brandbare vloeistoffen erg laag en schrikt ook niet van de 1900 wagons. ‘Maar we hebben ook te maken met een afrekencultuur: wie is er verantwoordelijk als het misgaat? Wie is aansprakelijk als er veel meer vervoerd of gebouwd is dan voorzien? Dat soort vragen krijg je bij een parlementaire enquête naar hoe een incident kon gebeuren. Daarom is het goed als risicoplafonds uit het Basisnet geen papieren werkelijkheid worden.’

Vertrouwensband
Het belangrijkste probleem in deze kwestie is de vertrouwensband tussen lagere overheden en de rijksoverheid, denkt Van der Vlies. ‘Het is belangrijk dat de rijksoverheid zich een goede gesprekspartner toont, zeker na een lang proces waarin veel partijen iets hebben moeten laten. Als een laag risicoplafond dan zo wordt overschreden zonder dat gemeenten daarvan op de hoogte zijn, dan kan ik mij hun onvrede voorstellen.’

Lees het volledige artikel over gastransporten in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week (inlog).