Kwalitatief stemmen

We houden verkiezingen omdat we willen dat de besluiten die de regering neemt zoveel mogelijk maatschappelijk draagvlak hebben.

Maar hoe weten we of dat ook zo is? Frank Kalshoven zette in een column in de Volkskrant deze vraag op scherp. Stel, zo schreef hij, er zijn maar twee partijen. Partij A krijgt net iets meer stemmen dan Partij B. Dan wint A. Maar komen daarmee de maatschappelijke voorkeuren in het land ook goed tot uitdrukking? Kwantitatief misschien wel, maar misschien hadden stemmers voor A eigenlijk niet zo’n sterke voorkeur, terwijl de B-stemmers hun maatschappelijke voorkeur als een kwestie van leven en dood zien. Dan zou de heersende opvatting in de samenleving toch beter af zijn geweest als B had gewonnen. De intensiteit van de voorkeur zou dan meegewogen zijn.

Kwantitatief is recht gedaan aan het draagvlak in de samenleving, maar kwalitatief niet. Zou er een systeem denkbaar zijn waarbij we de kwaliteit van stemmen ook meetellen? We hebben allerlei opkomstbevorderende maatregelen bedacht en er zijn cursussen om dementeren en verstandelijk gehandicapten te begeleiden in het uitbrengen van hun stem. Tegelijkertijd mogen 17-jarigen niet stemmen, terwijl je zou kunnen beargumenteren dat zij minstens een even doordachte stem uitbrengen dan de eerdergenoemde groepen.

Ooit stelde Thorbecke voor alleen stemrecht te geven aan burgers die een bepaald bedrag aan belasting betaalden. En voor die tijd mocht je zelfs de titel burger pas dragen wanneer je een zekere bijdrage aan stad of staat had geleverd. Dat willen we niet meer. Maar het zou wel fijn zijn als mensen meer bewust over hun stem nadachten en we een systeem krijgen om maatschappelijke voorkeuren niet alleen getalsmatig maar ook inhoudelijk meer draagvlak te geven. Hoe? Je eerst registreren als stemmer, zoals in de VS? Verplicht een stemwijzer raadplegen voordat je een stem kunt uitbrengen?

Stemwijzers worden niet voor niets steeds vaker gebruikt bij peilingen over verkiezingsthema’s. Bij goed gebruik is aan de hand van dergelijke kieshulpen vrij nauwkeurig draagvlak voor standpunten te peilen. Andere voorstellen? Ik hoor ze graag.