Afpakken geld criminelen is geen doel, maar een middel

Er wordt bij het verstoren van criminele geldstromen te veel gekeken naar kwantiteit en te weinig naar kwaliteit, stelt Bob Hoogenboom, hoogleraar forensic business studies aan Nyenrode Business University in de uitgave ‘Vizier op georganiseerde misdaad 2022’. ‘Daar is nog een wereld te winnen.’

Continue innovatie

In navolging van de najaarsbrief georganiseerde, ondermijnende criminaliteit van minister Yeşilgöz verscheen maandag ‘Vizier op georganiseerde misdaad’, waarin deskundigen van binnen en buiten de overheid vertellen hoe zij de aanpak van georganiseerde criminaliteit tot nu toe bekijken. De partijen benadrukken het belang van flexibel blijven, blijven inspelen op de veranderende werkwijzen van criminelen en blijven leren van successen en zaken die niet lopen zoals gehoopt of bedoeld. 'Alleen met continue innovatie kan de aanpak van de georganiseerde misdaad verder versterkt en uitgebouwd worden', aldus Hanneke Ekelmans van de korpsleiding Nationale Politie.

Kwaliteit

De uitgave gaat in op de vier hoofdlijnen van het beleid van minister Yeşilgöz: voorkomen, verstoren, bestraffen en beschermen. Naast ‘voorkomen’ (preventie) is ‘verstoren’ een van de hoofdlijnen waar gemeenten een rol spelen. Volgens Arthur Buitenhek, forensisch accountant en landelijk coördinator afpakken en beslag bij de FIOD, Anita van Dis, officier van justitie en strategisch adviseur criminele geldstromen voor het Openbaar Ministerie (OM) en Hoogenboom, wordt er te veel gekeken naar de kwantiteit. Het gaat niet alleen om ‘kilo’s, kerels en knaken’, maar ook om de processen en samenwerkingsverbanden tussen partijen die de strijd tegen het criminele geld aangaan: kwaliteit. Daar is nog een wereld te winnen.

Grote lijnen

Navigeren in de mist, noemt Hoogenboom het verstoren en doorbreken van criminele geldstromen. Volgens hem moeten we de trends in de georganiseerde misdaad zien te achterhalen, proberen de grote lijnen te ontdekken. ‘Daarvoor moeten we strategische analyses uitvoeren en dat doen we nu te weinig.’ Geld is de basis voor veel criminele activiteiten, weet Buitenhek. Het aanpakken van de criminele geldstromen moet niet als doel, maar als middel worden gezien om een veilige, weerbare samenleving te waarborgen. Volgens Van Dis moeten we om effectief te zijn vooral het criminele verdienmodel stukmaken. ‘Dat kan door meer dan het leggen van beslag.’

Experimenteren

De vraag die volgens Hoogenboom nog niet wordt beantwoord is: helpt dat afpakken van geld wel? ‘Om dat te beoordelen, moeten we ook kijken naar wat er goed gaat en wat beter kan in de samenwerking tussen beleidsmakers, politie, OM, de banken en andere partijen die meehelpen de criminele geldstromen aan te pakken. Kunnen zij een vuist maken?’ Hoogenboom weet dat je de beste resultaten krijgt als je durft los te laten. ‘Experimenteer, durf fouten te maken en daarvan te leren en zoek naar oplossingen buiten de gebaande paden.’

Gegevensdeling

Het verstoren van criminele geldstromen is lastig in concrete resultaten te vatten, stelt Van Dis, maar er is al een serious crime taskforce opgericht samen met de grote banken. ‘En we geven informatie aan gemeenten, zodat die via de Wet Bibob het bestuursrecht in kunnen zetten om frauduleuze vastgoedpraktijken op te sporen en tegen te gaan.’ Er zijn allerlei informatietools beschikbaar voor onderzoek naar criminele geldstromen in relatie tot crowdfunding, private equityfunds, stichtingen en ANBI’s, kunst en commercieel vastgoed, weet Buitenhek. ‘Maar die mogen we niet zomaar gebruiken.’ De Wet samenwerking gegevensdeling, die al sinds 2020 bij de Eerste Kamer ligt, zou helpen. ‘Als we kunnen zoeken op fenomenen, kunnen we meters maken.’