De bouwkringloop

Na een verbouwing of bouwproject blijven er altijd veel bruikbare materialen over. Maar wat doe je daar vervolgens mee? In 2017 werd in Amersfoort, als een van de eerste plekken in Nederland al invulling gegeven aan een plek waar resterende bouwmaterialen een nieuwe bestemming krijgen. Dit alles kwam tot stand nadat opviel dat bouwprojecten vaak een extra buffer aan voorraad hebben op een bouwplaats. Na afronding van het project werden deze materialen zelden elders gebruikt. Zonde en onnodig!

Deze materialen een nieuwe bestemming geven is niet vanzelfsprekend. Ik vroeg Gijsbert Jansen, samen met Bas Slager initiatiefnemer van de bouwkringloop in Amersfoort, hoe zij dat aanpakken met hun ‘De KLUS-winkel’ concept.

Stakeholders bouwkringloop

Eenmaal opgemerkt dat er restpartijen bouwmaterialen overbleven bij projecten in de regio Amersfoort werden deze aannemers benaderd en vervolgens hun medewerking toegezegd. Parallel aan dit proces werd ook gezocht naar een depot waar de bouwmaterialen tijdelijk opgeslagen en verkocht worden en een goede logistieke oplossing. Uiteindelijk bleek het bestaande lokale kringloopcentrum, door middel van uitbreiding, een ideale bestemming te zijn. Jansen: “Er was van begin af aan een goede samenwerking met de directeur van de kringloopwinkel Mieke Bleij, waardoor het proces vaart kon krijgen.”

Ook is vanaf het begin de gemeente betrokken bij de realisatie van het project. Allereerst omdat het bouwkringloop concept een ideaal instrumentarium was om toe te werken naar het zijn van een afval loze gemeente, en CO2 besparing wordt gerealiseerd. Hiermee is er vanuit een urgentiebesef gehandeld. Vanuit de gedachte van deze missie stelde de gemeente uit het Toekomstfonds tevens een subsidie beschikbaar om de opstartkosten van het project te kunnen dekken.

Tot slot speelden particulieren en de lokale milieustraat, weliswaar in een later stadium, ook een aanzienlijke rol in het succes van de bouwkringloop in Amersfoort. Meer dan gedacht kwam via de ROVA een gestage aanvoer van bouwmaterialen die bijvoorbeeld vrijkwamen wanneer particulieren hun huis gingen verbouwen. Materialen die normaal bij het afval in de milieustraat zouden eindigen werden nu vanuit diezelfde plek doorgevoerd naar de KLUS.

Verbindende (f)actor

Gijsbert Jansen fungeert samen met Bas Slager als pionier, kwartiermaker en verbindende factor om de verschillende stakeholders bij elkaar te brengen, wat door het Kringloopcentrum vervolgens voortvarend werd opgepakt. Gijsbert Jansen onderstreept het belang van de aanwezigheid van iemand die initiatief neemt, verbinding maakt met alle partijen en voortgang blijft creëren: de ‘motor’ van het proces. ”De ervaring heeft geleerd dat het traject alleen op die manier de gewenste vaart weet te houden, er heldere communicatielijnen zijn en een juiste samenwerkingsdynamiek tussen de stakeholders blijft.”

Sociale economie

De bouwkringloop draagt niet alleen bij aan meer duurzaamheid. Er is duidelijk sprake van meervoudige waardecreatie. Dit betekent dat er ook oog is voor sociale aspecten en de ontwikkeling van de lokale sociale economie. Jansen: “KLUS de bouwkringloop is een plek waar diverse mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een begeleide werkplek vinden.”

Van idee tot resultaat

Het opzetten van een bouwkringloop is een proces dat continu gestuurd moet worden. Een bouwkringloop is niet alleen een winkel, maar een compleet ecosysteem voor bouwmaterialen. Een ecosysteem in zowel de toelevering als de afname van deze bouwproducten. Terugblikkend merkt Jansen op dat het belangrijk is om het beeld van de route die moet worden afgelegd continu te blijven ontwikkelen. ”Omdat de onderdelen van het systeem in elke gemeente anders werken wordt men gedurende het proces telkens weer voor dilemma’s gesteld die innovatievermogen, creativiteit en een open houding van de verschillende samenwerkingspartners vereisen om tot de juiste oplossing te komen.”

Volgens Jansen dient het project in Amersfoort dus als voorbeeld van een geslaagde bouwkringloop-oplossing, maar hij merkt er wel bij op aan dat de stappen die zijn genomen in Amersfoort niet één-op-één toepasbaar zijn in andere gemeenten. ”In kleine gemeenten is de aanvoer van bouwmaterialen klein en wijdverspreid. In een gemeente als Amersfoort is dit een stuk meer geconcentreerd. Milieustraten, consumenten, de bouwwereld, vele ingrediënten werken lokaal verschillend. Eveneens zijn de politieke belangen en motivaties in elke gemeente verschillend, hetgeen zorgt voor veel maatwerk in de opschaling.”

Concluderend: om een bouwkringloopsysteem succesvol op te zetten is altijd visie en een strakke regie nodig van een partij die gecommitteerd is aan het initiatief en korte lijnen onderhoudt met de publieke en particuliere partijen. Daarnaast vergt het ontwikkelproces een behoud van overzicht en kunde om losse gebeurtenissen in het geheel te zien, oftewel er dient sprake te zijn van systeemdenken en de aanwezigheid van een sterke drijvende kracht om de voortgang erin te houden.

Gijsbert Jansen is associate bij KplusV en helpt momenteel meerdere gemeenten om vergelijkbare bouwkringloop systemen op te zetten. Wil je ook weten in hoeverre de kringloop van bouwproducten in jouw gemeente gesloten kan worden en hoe dit proces eruit ziet? Neem dan vrijblijvend contact op voor een kennismakingsgesprek of bekijk de informatie op de website van de bouwkringloop.