Sleutelfiguren hebben positief effect op radicalisering

Gemeenten staan aan de lat om polarisatie en radicalisering te voorkomen en tegen te gaan. Een lokaal netwerk van sleutelfiguren kan daarbij helpen. Delft heeft er ervaring mee opgedaan en stond aan de wieg van een handreiking voor gemeenten. ‘Open communiceren geeft beide kanten een snellere informatiepositie.’ 

Pittige tante

‘Zo, dat is een pittige tante voor een migrantenorganisatie’, dacht Claire Boelema, netwerkregisseur cluster veiligheid bij de gemeente Delft in eerste instantie over de spreekster die het netwerk had uitgenodigd voor een lezing over radicalisering voor bezoekers van een Turkse moskee. ‘Ze was ogenschijnlijk direct en controversieel, maar bracht een levendige en constructieve discussies op gang. De moskee zat vol met belangstellenden. Ik vond dat mooi en bijzonder.’

Radicalisering bespreekbaar
De gemeente had waarschijnlijk een andere spreker uitgenodigd, waarna er vermoedelijk mindere onderlinge gesprekken zouden zijn geweest. ‘De discussie werd ook op een positieve manier afgesloten. In het begin dacht men nog: we hebben er niet zoveel mee te maken, dit is voorbij. Maar aan het eind werd door iedereen opnieuw benadrukt dat het fenomeen van radicalisering nog niet is gestopt en het belangrijk is bewust te blijven letten op mogelijke signalen. Dit bleek dus bespreekbaar.’

Best people
Boelema vertelt de anekdote als voorbeeld van het geven van ruimte aan een migrantenorganisatie in het organiseren van bijeenkomsten. ‘Wij denken vanuit gemeentelijke richtlijnen. Zij organiseren op een andere manier, maar we moeten hen die ruimte en het vertrouwen geven.’ De gemeente Delft heeft met haar partners het lokale netwerk van sleutelfiguren gebouwd. Toch is het nog te kort dag om vast te stellen of de aanpak goed werkt, aldus Boelema. ‘We zijn anderhalf jaar bezig en kijken naar best people in plaats van naar best practices. Is iemand oprecht geïnteresseerd in de ander, dan kan deze veel voor elkaar krijgen. Het is een kwestie van lange adem, veel vertrouwen opbouwen door samen te werken en daarbij ook fouten mogen maken.’

Preventieve kant
De gemeente Delft had al netwerken en zocht daarbinnen naar samenwerking in veiligheidsvraagstukken, maar nog niet op polarisering en radicalisering. Delft was een van de geprioriteerde gemeenten die werkten volgens het actieprogramma van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). ‘De problematiek was hier zeker aanwezig en dus was er de noodzaak voor een aanpak. Nu is dat veranderd en hebben we de mogelijkheid om de preventieve kant door te ontwikkelen. Ons lokale netwerk helpt daarbij.’

Handreiking
Uit de Quickscan Maatschappelijke Spanningen en Radicalisering uit 2015 bleek dat meer gemeenten een lokaal netwerk willen oprichten, maar hiervoor de handvatten missen. De Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS), onderdeel van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), heeft daarom een handreiking gemaakt waarin ervaringen van zes gemeenten met het opzetten en onderhouden van een lokaal netwerk zijn gebundeld. ‘In een dergelijk netwerk zijn sleutelfiguren met allerlei achtergronden vertegenwoordigd, zoals wijkagenten, jongerenwerkers, trainers van sportclubs, betrokken buurtbewoners en leden van religieuze organisaties. Samen zijn zij beter in staat polarisatie en radicalisering te signaleren, voorkomen en bestrijden, dan wanneer zij alleen opereren’, schrijft het ministerie van SZW.

Informeel en formeel
‘Wij hadden dé oplossing niet in handen’, zegt Boelema. ‘We vroegen een aantal bestaande netwerken mee te denken. Van daaruit zijn we gaan bouwen. We wilden een breder netwerk, dus ook hulp van buitenaf, niet alleen de usual suspects.’ Het gaat om informele en formele sleutelfiguren. Informeel zijn bewoners en burgers die uit eigen initiatief aansluiten, formeel de professionals, zoals jongerenwerkers en wijkagenten. ‘Mensen die zich met het onderwerp willen bezighouden, ook buiten kantoortijden.’ Maar waar vind je die sleutelfiguren? Volgens Boelema komen ze uit verschillende gemeenschappen. In persoonlijke gesprekken wordt gekeken of zij binnen het netwerk passen. Kunnen ze voldoende tijd vrijmaken? Zitten ze niet al in andere netwerken? ‘Je gaat in principe uit van mensen die je kent en waar je een ‘klik’ mee hebt. Wanneer zij weer mensen aandragen die zij geschikt vinden, krijg je een lokaal sneeuwbaleffect. Zo groeit het snel. We kijken ook of er geen andere belangen achter deelname zitten. Dat was hier niet aan de orde.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 14 van deze week (inlog)