Regeren bij akkoord leidt tot vetocratie

De kwaliteit van wetgeving rammelt en de veelheid en vooral het ‘regeren bij akkoord' vormen een opvallend en riskant aspect van het handelingsvermogen van kabinetten van deze tijd. Met de komende decentralisaties binnen het sociaal domein zal deze trend zich doorzetten in gemeenteland.

Beperkingen

Dit gaat ten koste van de democratische controle en de openbaarheid van bestuur, waarschuwde vice-president Piet Hein Donner van de Raad van State donderdag tijdens de presentatie van het jaarverslag van het hoogste adviesorgaan van het kabinet. Het regeren bij akkoord kent nog andere beperkingen: ‘Je komt altijd met minder thuis dan je nodig acht.’

Handelingsvermogen verandert

Door te regeren bij akkoord verandert het handelingsvermogen van bestuursorganen. In dat licht sprak Donner over vetocratie. Publieke besluitvorming en uitvoering komen steeds meer in een spagaat tussen wat als nodig wordt beoordeeld en wat politiek mogelijk blijkt. De onderlinge onafhankelijkheid neemt toe. Het zorgakkoord en het sociaal akkoord zijn enkele voorbeelden waarmee het kabinet voldoende politiek, bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak voor zijn beleid en wetten moest verwerven. ‘Met de decentralisaties in het sociaal domein zal het ook op gemeentelijk niveau steeds meer de gebruikelijke manier van besluiten worden’, voorspelt Donner.

Wegwerpartikel

Kritiek heeft de Raad van State op de rommelige wetgeving door dit kabinet. Wetgeving wordt vaak primair ingegeven door de noodzaak tot bezuinigingen; de wetsvoorstellen zijn inhoudelijk slecht onderbouwd. Met enige regelmaat worden wetten ingetrokken of via aanvullende regels bijgesteld en aangepast, voordat duidelijk is of de wet al dan niet effectief was. ‘Wetsvoorstellen lijken over elkaar heen te buitelen in antwoord op de dagkoers van politieke aandacht en zorg. De wet moet geen wegwerpartikel worden’, benadrukte Donner tijdens de presentatie.

Privacy

Aan de grootschalige gegevensverwerking en –uitwisseling valt niet te ontkomen, zeker in het licht van de decentralisaties. Toch is en blijft de Raad waakzaam. Donner: ‘Regelmatig moet worden betwijfeld of noodzaak en proportionaliteit wel zijn aangetoond.’

Ingrijpende kritiek

In 2013 werden 474 zaken door regering en parlement ter advisering voorgelegd aan de Afdeling advisering van de Raad van State. 442 wetgevingsadviezen werden uitgebracht. Dat is minder dan in 2012 toen 514 adviezen binnenkwamen en 566 adviezen werden uitgebracht. Veel voorstellen moesten met spoed worden behandeld. Op 32 van de 442 adviezen had de Raad ingrijpende kritiek, zoals op de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015).

Bestemmingsplan

De Afdeling bestuursrechtspraak handelde vorig jaar ruim 14.200 zaken af; 600 meer dan in 2012. Vooral in de Ruimtelijke-ordeningskamer was sprake van een forse toename. Dat had te maken met de verplichting van gemeenten om hun bestemmingsplannen voor 1 juli 2013 te actualiseren, aldus Jaap Polak, voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak tijdens de presentatie.

Binnenlands Bestuur interviewde Piet Hein Donner, mede naar aanleiding van de presentatie van het jaarverslag. Het interview staat in het magazine nr 7, dat volgende week (11 april) verschijnt.