Geen VOG-verplichting voor raadsleden

Raadsleden worden niet verplicht een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) te hebben. Wethouders worden daartoe wel verplicht. Er komt een basistoets integriteit. Mogelijk wordt de screening van burgemeesters verscherpt. Dit zijn enkele maatregelen die minister Ollongren van Binnenlandse Zaken wil nemen om de lokale democratie te versterken en problemen bij (vermeende) integriteitsovertredingen tegen te gaan.

Schorsingsgronden

Een verplicht VOG voor raadsleden is in strijd met het passief kiesrecht, zo schrijft de minister in een maandag verstuurde Kamerbrief. Ollongren vindt het wel wenselijk dat politieke partijen aan kandidaatsraadsleden een VOG vragen. De minister gaat kijken of de schorsingsgronden voor raadsleden kunnen worden verruimd. Nu kan een raadslid in bepaalde gevallen van belangenverstrengeling worden geschorst en uit zijn functie ontheven. Met de minister van Justitie en Veiligheid zal Ollongren bekijken of ontzetting uit het kiesrecht en verbod op uitoefenen van een bestuurlijke functie moeten worden verruimd.

Basistoets

Naast de VOG als benoembaarheidsvereiste voor wethouders in de wet in te passen, is Ollongren bezig met de ontwikkeling van een basistoets integriteit. De wens daartoe had ze al eerder uitgesproken. ‘Daarin worden onder meer de mogelijke belangen van de kandidaat transparant gemaakt en opgegeven opleidingen en diploma’s gecheckt. Daarnaast is het van belang dat de procedure en rolverdeling rond risicoanalyse van kandidaat-bestuurders eenduidig en voor alle betrokkenen transparant is’, aldus de minister in haar Kamerbrief. ‘Een goede risicoanalyse kan beter eventuele kwetsbaarheden in beeld brengen; de uiteindelijke weging hiervan blijft dan een politiek oordeel.’

Screening

De minister gaat de screening van burgemeesters aanscherpen. Het is nog niet duidelijk op welke wijze dat gaat gebeuren. Mogelijk dat de vertrouwenscommissie vanuit de raad de basistoets integriteit bij kandidaat-burgemeesters uitvoert. Een ander idee is dat er een veiligheidsonderzoek wordt uitgevoerd. Dat kan als de functie van burgemeesters als vertrouwensfunctie wordt aangewezen.

Belangenverstrengeling

Om belangenverstrengeling door raadsleden tegen te gaan, worden de huidige wettelijke voorschriften verduidelijkt. In de Gemeentewet staat onder meer dat een raadslid niet mag stemmen over een kwestie waarbij hij persoonlijk betrokken is, maar dit en andere voorschriften leiden nog al eens tot onduidelijkheid, aldus de minister. ‘Ik kom met een wetsvoorstel om deze norm te verhelderen zodat toepasbaarheid ervan in de gemeentelijke praktijk effectiever wordt.’

Integriteitscommissie

Ollongren overweegt een wettelijke regeling waarin een gezaghebbende integriteitscommissie uitspraken kan doen in integriteitsconflicten bij wethoudersbenoemingen. ‘Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan het toekennen van een dergelijke taak aan de commissie voor de geloofsbrieven of aan een in te stellen bovenlokale integriteitscommissie.’ Mogelijk dat als ‘sluitstuk op het lokaal gevoerde proces’ de commissaris van de koning of de minister van BZK de bevoegdheid tot het geven van een bijzondere aanwijzing wordt toebedeeld.

Herverdelen raadszetels

Ollongren wil de mogelijkheid om zetels te herverdelen verruimen bij hardnekkige bestuurlijke conflicten. Raadszetels die door zo’n hardnekkig conflict onbezet blijven, zouden over andere partijen moeten kunnen worden verdeeld. Daartoe moet de Kieswet worden aangepast. Om afsplitsingen van raadsfracties tegen te gaan, waardoor bestuurlijke problemen kunnen ontstaan, zouden gemeenten hun reglement van orde kunnen aanpassen. Daarover zal de minister met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten overleggen.

De oplossingsrichtingen zijn ook voor de provincies en waterschappen van toepassing.