‘Avondklok kan in noodverordening gemeenten’

Nu de rechter de overheid heeft opgelegd de avondklok per direct op te heffen, is er mogelijk een andere wettelijke manier om de maatregelen vanavond toch te kunnen behouden, zegt Henny Sackers, hoogleraar strafrecht en criminologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. ‘Gemeenten zouden de avondklok in de noodverordening kunnen opnemen. Dat is in principe vandaag nog te regelen.'

Veiligheidsberaad in actie
‘Het kan dan alleen voor een korte periode gelden’, zegt Sackers tegen De Gelderlander. In principe zou de avondklok per 2 maart worden opgeheven, dus dan zou er van die tijdelijkheid, waarvoor de noodverordeningen bestaan, gebruik gemaakt kunnen worden, zegt hij. ‘Dan voer je de avondklok in op basis van een andere wettelijke grondslag. Juridisch kan dat.’ Daarvoor zou het Veiligheidsberaad vandaag nog in actie kunnen komen. Sackers herhaalt hiermee de opvatting van de Leidse hoogleraar Wim Voermans die het vorig jaar november opperde tijdens de eerste discussie over de avondklok.

Bijzondere situatie
Hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen verwacht dat de rechtelijke uitspraak om de avondklok per direct op te heffen in hoger beroep geen stand houdt. ‘Ik kan het me niet anders voorstellen.’ Voor het invoeren van de avondklok is gebruikgemaakt van de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). Die wet biedt het kabinet de mogelijkheid om in zeer spoedeisende en buitengewone omstandigheden te handelen. Brouwer oordeelt, anders dan de rechter, dat er met de besmettingscijfers en de dreiging van de Britse variant van het coronavirus sprake was van zo'n bijzondere situatie.

Wet ‘flexibel toepassen’
‘Premier Rutte heeft zich altijd verzet tegen de avondklok. Alleen in zeer bijzondere omstandigheden wilde hij er gebruik van maken. Met het risico van de Britse variant van het virus was de invoering van de avondklok heel zinvol. Nu zegt de rechter dat het wel meevalt en dat van een echte noodsituatie geen sprake was. Ze maakt dan de vergelijking met een dijkdoorbraak. Toch is de coronacrisis wel een hele bijzondere crisis waarbij we de wet, die stamt van vlak na de Tweede Wereldoorlog, wel met een zekere flexibiliteit moeten toepassen.’

Vreemd
Volgens Brouwer is de invoering van de avondklok met extra zorgvuldigheid en democratisch ingevoerd door de Tweede Kamer bij de besluitvorming te betrekken. ‘Wat ik nogal vreemd vind, is dat de rechter zegt dat er geen acute situatie was omdat het kabinet nog de tijd heeft genomen de Tweede Kamer te informeren. Dat vind ik toch wel heel vreemd dat een rechter dat durft. Zo lust ik er nog wel een paar, dan had het kabinet ook niet het OMT-advies hoeven af te wachten.’

Niet verstandig
Brouwer noemt de uitspraak van de voorzieningenrechter ‘op zijn zachtst gezegd niet verstandig’. ‘Wat halen we ons op de hals? Moeten nu alle avondklokboetes worden ingetrokken? Sommige van mijn collega's zeggen dat de boetes moeten worden doorgehaald. Ik twijfel daarover. De avondklok is door de rechter per direct buiten werking gesteld, maar is het dan ook zo dat de maatregel hiervoor geen rechtsgeldigheid heeft gehad? Ik ben van mening dat het in het crisisrecht toch anders ligt. We vonden de invoering van de avondklok noodzakelijk.’

Raad van State had kabinet gewaarschuwd
Het kabinet is gewaarschuwd voor de ongebruikelijke procedure waarmee de avondklok is geregeld. De Raad van State, de hoogste adviseur van de regering, noemde het gekozen traject ‘afwijkend’ en ‘niet vanzelfsprekend’. De rechtbank in Den Haag oordeelde dinsdag dat de avondklok per direct moet worden opgeheven, onder meer vanwege de gebrekkige juridische onderbouwing. De Raad van State bracht begin februari een advies uit over de avondklok, en met name de manier waarop deze tot stand is gekomen. De meeste coronamaatregelen worden in de Covid-wet vastgelegd, maar voor de avondklok is gekozen voor de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag (Wbbbg). Deze wet regelt dat bepaalde noodzakelijke regels snel kunnen worden ingevoerd.

Spertijd ging pas enkele dagen later in
Maar over de avondklok is eerst nog uitgebreid gedebatteerd in de Tweede Kamer. Ook is het RIVM nog weer om advies gevraagd. De spertijd ging bovendien pas enkele dagen later in. Normaal gesproken wordt de Wbbbg alleen gebruikt voor maatregelen als ‘er sprake is van zodanig buitengewone en spoedeisende omstandigheden dat parlementaire goedkeuring van de te nemen maatregelen niet kan worden afgewacht’, aldus de RvS. ‘Naast de vertraging ... rijst de vraag hoe de feitelijk gevolgde procedure zich verhoudt tot de door de Wbbbg voorgeschreven wetsprocedure.’

Avondklok kon in Covid-wet
De Raad van State zegt daarnaast dat de avondklok net als de andere coronaregels gewoon in de Covid-wet kon worden opgenomen. Maatregelen kunnen via die wet over het algemeen snel en makkelijk geregeld worden. ‘Uit de toelichting blijkt niet op grond van welke argumenten, bijvoorbeeld de ingrijpendheid van de maatregel, in dit geval in plaats daarvan gekozen is voor toepassing van de Wbbbg’, schreef de Raad van State over de uitleg van het kabinet. (Redactie/ANP)