Vakantiedagen inleveren? ‘Dacht het niet’

Vakantiedagen inleveren vanwege de corona-crisis? Ruim drie kwart van de ambtenaren peinst er niet over.

Enquête Binnenlands Bestuur

Dat weinig ambtenaren, of ze nu bij het rijk, de provincie of de gemeente werken, bereid zouden zijn op verzoek van de organisatie vakantiedagen in te leveren blijkt uit de Grote Vakantie-enquête van Binnenlands Bestuur. Die werd tussen 7 en 13 mei door ruim 1200 ambtenaren ingevuld. De inleveractie zou een bijdrage kunnen zijn aan het betalen van de crisis, zoals dat bijvoorbeeld in Denemarken gebeurt. Daar is tussen de vakbonden en de overheid landelijk de afspraak gemaakt dat werknemers in de publieke sector dit jaar vijf vakantiedagen inleveren. Ze nemen die vakantiedagen op in de periode dat ze in verband met corona noodgedwongen op afstand werk(t)en. De regeling geldt voor iedere ambtenaar, ongeacht of ze nu extra of helemaal niet werk(t)en.

‘Een klein offer’, aldus Ib Ostergaard Rasmussen, bestuurslid van de Deense vereniging van gemeenten. ‘Velen in de particuliere sector verliezen nu hun baan’, zo verklaart hij de genereuze geste. In Nederland lijkt het draagvlak voor zo’n deal op voorhand niet zo groot onder ambtenaren. Slechts 7 procent van hen zou zich er eventueel wel in kunnen vinden, 76 procent reageert ronduit negatief, 16 procent staat er neutraal in. Het onderwerp staat volgens cao-specialist Bert de Haas van vakbond FNV ook niet op de bestuurlijke agenda. Hij kan het zich bovendien niet voorstellen dat het er op zou komen. ‘Er is niet bepaald sprake van minder werk in de gemeentelijke sector, eerder meer. Denk aan het verstrekken van uitkeringen en het groeiende aantal verzoek om bijstand. Dat kost meer tijd. En het is niet zo dat ander werk stil komt te liggen’, zegt hij.

Dwingend
Zelfs van het verplicht opnemen van vakantiedagen in de zomermaanden is in de publieke sector niet of nauwelijks sprake. Slechts een kleine 4 procent van de respondenten geeft aan dat de werkgever dat wel eist. Daarmee gaat die werkgever dan wel zijn boekje te buiten volgens De Haas. De werkgever kan het vragen, erover in overleg gaan met de ambtenaar, maar die is niet verplicht zo’n verzoek in te willigen. ‘Het kan zijn dat gezien de situatie zo’n verzoek als dwingend wordt ervaren, waarbij de werknemer denkt geen nee te kunnen zeggen en geneigd is om het toch maar te doen. Maar nogmaals, een verplichting is het niet.’

Enige ruimte voor zo’n gebod lijkt er wel te zijn: bijna een op de drie respondenten geeft aan zo’n verplichting wel te kunnen billijken. Het gros – 54 procent – neemt overigens deze zomer ‘gewoon’ vakantie, corona of niet. Ruim één op de drie ambtenaren geeft ook aan meer aan vakantie toe te zijn dan ooit, en dan met name die met thuiswonende/schoolgaande kinderen. Een minderheid van 13 procent stelt de zomervakantie uit tot na de corona-crisis. De rest heeft nog geen idee of was sowieso niet van plan in de zomermaanden verlof te nemen.

Loonoffers
Het Corona-virus roept in de werkverhouding tussen werkgever en werknemer volgens Ruben Houweling, hoogleraar arbeidsrecht aan de Erasmus School of Law, de nodige vragen op. ‘Mag een werknemer van zijn thuiszittende werknemers verlangen dat zij vakantiedagen opnemen? Mag een werkgever loonoffers van zijn werknemers verlangen? Mag hij vakantiebijslag uitstellen?’, zo vraagt hij zich af in zijn blog op de website van Binnenlands Bestuur. ‘De echte vraag is natuurlijk, hoe houdbaar is ons huidige arbeidsrechtelijke stelsel. Een crisis zet alles op scherp en is de ultieme test of het gekozen rechtssysteem staat of faalt. De majeure ingrepen die nodig zijn, laten op z’n minst zien dat er nog wel wat werk aan de winkel is. Een herontwerp van het arbeidsrecht dat recht doet aan de veelvormigheid en grilligheid van de markt ligt klaar. Als Den Haag verstandig opereert, maken ze van dit momentum gebruik om tot structurele hervormingen op de arbeidsmarkt te komen.’

Toerisme buitenland
Van de ambtenaren die deze zomer wel hun vakantiedagen opnemen, willen de meesten naar het buitenland. Frankrijk is – traditiegetrouw – de meest populaire bestemming, gevolgd door Italië en Spanje. Een vakantie in de Ardèche of de Dordogne zal echter een lastige worden, want het land was er bij het ter perse gaan van dit nummer nog niet uit of ze deze zomer wel buitenlandse toeristen wil toelaten. Italië daarentegen opent zijn grenzen op 3 juni, in Spanje zijn toeristen vanaf 1 juli (weer) welkom.

Reisadvies ministerie niet altijd duidelijk
Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer blijkt dat niet altijd duidelijk is waarom Buitenlandse Zaken het ene land een rood risicoadvies (ga er niet heen) geeft en een ander land oranje (alleen noodzakelijke reizen) of zelfs groen. Welke risico’s in een land leiden tot welke kleurcode? De uitgeschreven reisadviezen missen soms samenhang of voldoende toelichting. Het onderzoek wijst verder uit dat het ministerie na een verandering in de veiligheidssituatie het reisadvies over een land meestal niet snel genoeg aanpast. Bij een verslechtering duurt het gemiddeld 7 dagen, terwijl het ministerie voor zichzelf de norm op 24 uur stelt.