Toename agressie tegen bestuurders

Politieke ambtsdragers hebben in toenemende mate te maken met agressie en geweld, vooral het aantal incidenten van verbale agressie is gestegen. Ook hebben politieke ambtsdragers vaker te maken met incidenten via sociale media. Een derde van de politieke ambtsdragers die te maken hadden met agressie of geweld bespreekt het incident niet. Verder daalt de aangiftebereidheid.

50 procent toename in 6 jaar
Ruim een derde (35 procent) van de bestuurders en de volksvertegenwoordigers in gemeenten, provincies en waterschappen heeft het afgelopen jaar te maken gehad met agressie en geweld. In 2014 ging dit nog om 23 procent. Daarna liep het percentage gestaag op, in zes jaar met ruim 50 procent, vooral in de categorie ‘minder ernstige’ incidenten. Verbale agressie, meestal via sociale media, komt steeds vaker voor. Dat blijkt uit de Monitor Integriteit en Veiligheid 2020 die minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Volgens Ollongren is elk incident bij burgemeesters, bestuurders en wethouders er één te veel en heeft het grote impact op de werking van de democratie. ‘Deze cijfers onderstrepen voor mij het belang van het investeren in de persoonlijke veiligheid van alle decentrale bestuurders en volksvertegenwoordigers.’

Nadelige effecten
Van de politieke ambtsdragers die het afgelopen jaar met agressie en geweld te maken hebben gehad, geeft 40 procent aan hier nadelige effecten van te hebben ervaren, voornamelijk in afname van het werkplezier (25 procent) en de invloed op het eigen gedrag (16 procent), maar ook klachten over geestelijke gezondheid (8 procent). Tegelijkertijd stelt 8 procent van alle politieke ambtsdragers dat het risico om in aanraking te komen met agressie en geweld de eigen beslissingen beïnvloedt.

Een derde bespreekt incident niet
Opvallend in het onderzoek is dat juist verbale agressie vaak niet wordt gemeld. Een derde van de politieke ambtsdragers die te maken hadden met agressie of geweld bespreekt het incident niet. De redenen dat zij dit niet doen zijn dat politieke ambtsdragers het zelf niet ernstig genoeg vinden (63 procent) of vinden dat het bij de functie hoort (31 procent). Elf procent denkt zelfs dat er niets mee wordt gedaan. Verder geeft 13 procent van de politieke ambtsdragers die te maken hadden met agressie of geweld aan dat het incident is geregistreerd door de organisatie. Een meerderheid van de betrokkenen zegt dat het laatste incident niet is geregistreerd of ze weten niet of dit is gebeurd.

Minder aangiftebereidheid
Ook in de aangiftebereidheid is een dalende trend waar te nemen. Waar in 2014 nog 13 procent van de politieke ambtsdragers die te maken hadden met agressie of geweld aangifte deed, was dit nog maar 8 procent in 2020. Redenen om geen aangifte te doen zijn opnieuw dat het incident niet ernstig genoeg is (61 procent), het bij de functie hoort (24 procent) of dat er toch niets mee wordt gedaan (9 procent). Van bedreiging of intimidatie wordt het meest aangifte gedaan (21 procent), van verbale agressie (4 procent) en negatieve of discriminerende opmerkingen (3 procent) een stuk minder. 'Ik onderstreep hier nogmaals het belang van het registreren van ook de kleinere incidenten en het doen van aangifte', aldus Ollongren in haar brief. 

Netwerk Weerbaar Bestuur
Het Netwerk Weerbaar Bestuur helpt politieke ambtsdragers met de voorbereiding op hun rol en de bewustwording van de mogelijke gevolgen daarvan, bijvoorbeeld door het Veiligheidspakket voor startende burgemeesters. Elke bestuurder of volksvertegenwoordiger kan bij onveiligheidsgevoelens of incidenten terecht bij het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur voor advies en ondersteuning van experts of ervaringsdeskundigen. Meer erover is te vinden in de nieuwe Leidraad Veilig Bestuur.

Meer lokale meld- en steunpunten
Gemeenten geven nog te weinig structurele aandacht aan de weerbaarheid van de organisatie als geheel. Daarom ziet minister Ollongren graag meer meld- en steunpunten voor agressie en geweld. Een beter beeld van alle incidenten helpt gemeenten, provincies en waterschappen juist met het vormgeven van een weerbaarheidsaanpak. Ze gaat hierover in gesprek met gemeenten en VNG.

Rug recht houden
De minister hecht aan deze inspanningen voor de persoonlijke veiligheid van politieke ambtsdragers, bestuurlijke integriteit en weerbare gemeenten, schrijft ze, ‘want een bestuur dat weerbaar is tegen ongewenste invloeden is essentieel voor onze democratische rechtsorde, juist in deze tijd waarin ons land staat voor grote opgaven en waar gemeenten en politieke ambtsdragers een grote rol spelen in het uitvoeren van maatregelen’. ‘Als openbaar bestuur moeten we onze rug recht houden tegen ongewenste beïnvloeding, agressie en intimidatie, maar tegelijk open zijn naar onze burgers. Daar blijf ik mij, samen met alle betrokken partners, voor inzetten.’