Stimulering circulaire economie vergt lokale aanpak

Extra beprijzing van milieuvervuilende producten is de snelste weg naar een circulaire economie. Maar pas op voor te abrupte prijsverhogingen, stelt onderzoeker Gerbert Romijn van het Centraal Planbureau (CPB). En hou daarbij ook rekening met de lokaal afwijkende omstandigheden.

Geen one-size-fits-all 

Dat zijn de voornaamste conclusies uit de vandaag verschenen CPB-analyse ‘Circulaire economie: ecologie en economie in balans’. Veel gemeenten zoeken naar manieren om de eigen bevolking van de urgentie van een energieneutrale samenleving te overtuigen. Het teleurstellende advies van Romijn: ‘Een one-size-fits-all-aanpak bestaat daarbij niet. Voor elke keten gelden weer andere eisen.’

Schaarste maakt creatief
Voor de overgang naar een circulaire economie ziet Romijn twee redenen: ‘De milieuschade die niet-circulaire productie teweegbrengen. En de uitputting van bepaalde grondstoffen.’ Die laatste reden levert de minste problemen op. Hoe schaarser een grondstof wordt, hoe hoger de prijs. Dat zal enerzijds consumenten stimuleren om er minder van te kopen en anderzijds producenten extra activeren om met circulaire alternatieven te komen. ‘Schaarste maakt creatief.’

Over de schutting
Op het gebied van aangerichte milieuschade is de oplossing minder eenduidig. ‘Beprijzing van consumentenafval per kilo is een optie’, stelt Romijn. ’Maar de effecten zullen per gemeente sterk verschillen. Is het een rijke gemeente met veel laagbouw of een armere met flats? Bij sterke stijging van de afvaltarieven bestaat bovendien het risico op dumping: dat bewoners het afval over de schutting gooien.’

Daling van rendement
Ook het via vergunningen afdwingen van circulair beleid bij bedrijven is risicovol. ‘Bedrijven die relatief grondstoffenintensief zijn, dan wel veel ecologische schade veroorzaken, zien het rendement van hun installaties plotseling sterk dalen’, schrijven de onderzoekers. Het ontwikkelen van alternatieve technieken en verdienmodellen kost een bedrijf nu eenmaal tijd en inspanning. Ook werknemers moeten de mogelijkheid krijgen zich om te scholen.

Geleidelijke aanpak
Succesvol circulair economisch beleid vraagt volgens Romijn om een geleidelijke aanpak, waarbij tot en met 2030 (of zelfs 2050) de milieuschade door bedrijven in steeds toenemende mate wordt belast. Dit liefst in combinatie met door de overheid verstrekte innovatiesubsidies. ‘Naarmate de milieubelastingen toenemen en de fundamenten onder de duurzame innovatie steviger worden, kunnen de subsidies worden afgebouwd.’ Een kwestie van lange adem, dus.