‘Integriteitsbeleid gemeenten vergt herijking’

In de Cao Gemeenten is bijna niets afgesproken over integriteit. Er is geen tuchtrecht vastgesteld, gemeenten moeten het zelf maar uitzoeken. Meerdere gemeenten zijn ontevreden over deze ‘kale’ cao. Het is nu zaak dat gemeenten hun integriteitsbeleid herijken en een uitvoerige gedragscode opstellen.

Tuchtrechtstelsel valt weg
In de nieuwe Cao Gemeenten zijn afspraken gemaakt vanwege de inwerkingtreding van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) per 1 januari 2020, maar er is niets afgesproken over tuchtrecht. Sommige gemeenten klagen daarover, weet Jan Blanken van Capra Advocaten. ‘Ik heb destijds de initiatiefnemer van de wet, oud-Kamerlid Fatma Koser Kaya, gevraagd of de integriteitseisen zouden worden verlaagd, maar dat ontkende ze.’ Met de invoering van de Wnra valt wel een uitvoerig stelsel van tuchtrecht weg, betoogt hij. ‘De benadering van de civiele rechter is anders dan van de bestuursrechter. Bij de ambtenarenrechter word je als ambtenaar geacht te weten hoe het hoort, ook als er geen duidelijk regels over integriteit zijn. Bij de civiele rechter mag alles wat niet verboden is.’

Nauwelijks uitvoerige gedragscodes
Blanken wijst erop dat er nu niet of nauwelijks uitvoerige gedragscodes bestaan. ‘Daartegenover staan wel veel tuchtrechtelijke mogelijkheden. De benadering van de civiele rechter is anders.’ Het is daarom goed als gemeente eens te kijken of het integriteitsbeleid nog wel voldoet. ‘Als je gaat handhaven, dan moet je dat beleid uitschrijven.’ We zouden het tuchtrecht ook gewoon kunnen terugkrijgen. ‘Dat moet je dan regelen in de cao of lokaal, tot zover de cao het toestaat. Je kunt het tuchtrecht opnemen in een regeling die dan zoveel mogelijk aansluit op het één-op-één overzetten.’

Geen cao-bepaling disciplinaire straffen
In een recente ledenbrief wijdt het College voor Arbeidszaken van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een deel aan het ontbreken van disciplinaire maatregelen in de cao. De CAR-UWO kent een apart hoofdstuk voor disciplinaire straffen met een opsomming van negen straffen. De Cao Gemeenten kent geen hoofdstuk of afzonderlijke bepalingen meer voor disciplinaire straffen. In de brief staat: ‘De VNG en de vakbonden hebben het huidige hoofdstuk over disciplinaire straffen eerst, net als de andere hoofdstukken, technisch omgezet en de afzonderlijke maatregelen getoetst op strijdigheid met het Burgerlijk Wetboek. Hierna bleef van de negen huidige maatregelen een beperkt aantal maatregelen over dat niet in strijd is met het Burgerlijk Wetboek: berisping, uitblijven van salarisverhoging, schorsen zonder loondoorbetaling. Voor toepassing van deze maatregelen is het niet nodig dat de cao daarvoor rechtsgrond geeft. In lijn met het principe dat de cao geen overbodige bepalingen kent, hebben de VNG en de vakbonden besloten geen disciplinaire maatregelen in de cao te op te nemen.’

Lagere geldboete
Blanken vult aan dat de geldboete straks lager is en dat de meeste straffen kunnen worden gehandhaafd. ‘Voorwaardelijk en onvoorwaardelijk strafontslag kan niet meer, maar overplaatsing naar een lager betaalde functie en de overige straffen kunnen bijvoorbeeld wel in de cao worden opgenomen, legt hij uit. ‘Een geldboete kan ook. Het is niet overbodig om dat toe te voegen, want een boetebeding hoort in de cao of de arbeidsovereenkomst. Het kan dus wel, maar kennelijk vindt de VNG dat niet nodig.’

Zero tolerancebeleid
Er zou een andere oplossing kunnen zijn, oppert hij: zero tolerancebeleid. Het meenemen van één zak chips van het werk is dan al genoeg voor ontslag. ‘Dit hadden overheidswerkgevers meestal niet uitgeschreven, maar ze pasten het wel toe. Gemeenschapsgeld misbruiken betekent dan strafontslag. Als het op staande voet is, moet je dat wel duidelijk vastleggen. Je kunt dan in zogenoemde bagatelzaken worden ontslagen, mits je hele scherpe gedragscodes hebt. Die zijn er nu niet, behalve dan bij bijvoorbeeld de politie en Defensie.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 7 van deze week (inlog)