Friesland ontvangt meer dan zij betaalt

De provincie Friesland krijgt meer geld van het rijk dan dat zij aan het rijk afdraagt. Het batig saldo per inwoner ten opzichte van het gemiddelde in Nederland bedraagt 2.679 euro per jaar. Grote verschillen zijn er wel. Zo ontvangt Friesland veel minder rijksgeld voor onder meer wetenschappelijk onderzoek, infrastructuur, onderwijs en cultuur dan het Nederlands gemiddelde. Dat blijkt uit onderzoek van het COELO naar de financiële geldstromen tussen de rijksoverheid en de (ingezetenen van de) provincie Friesland.

Onbalans

Het onderzoek is gedaan in opdracht van de Fryske Nasjonale Partij (FNP) en is gefinancierd door de Onafhankelijke Senaatsfractie. ‘We wilden de financiële stromen tussen het rijk en de provincie in kaart laten brengen omdat we het idee hadden dat er sprake was van onbalans’, vertelt FNP-Statenlid Sybren Posthumus. ‘Uit het onderzoek komt onder meer naar voren dat het rijk op een aantal cruciale sectoren, zoals wetenschap, economie, infrastructuur en basisonderwijs, veel minder investeert dan elders in het land.’

Grote verschillen

Uit het onderzoek van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) komt onder meer naar voren dat het rijk 1.925 euro aan onderwijs in Friesland betaalt, terwijl dat landelijk 2.088 euro is. Er wordt niets in wetenschappelijk onderwijs geïnvesteerd. Voor cultuur ontvangt Friesland 31 euro per inwoner, ‘waar dit landelijk 45 euro is’, aldus het COELO. Aan onderzoek en wetenschappen spendeert het rijk landelijk gemiddeld 59 euro per inwoner; in Friesland is dat 2 euro per inwoner. Voor de aanleg van infrastructurele werken is de rijksbijdrage aan Friesland 55 euro per inwoner terwijl dat landelijk 120 euro is.

Universiteit

Dat moet veranderen, vindt Posthumus. ‘De provincie moet zich hard maken voor de komst van een universiteit. Ook moet worden geïnvesteerd in infrastructurele knelpunten zoals de sluizen van de Afsluitdijk. Daar staan nu elke dag files.’ Daarnaast moet het rijk in de ogen van de FNP meer investeren in de economie, zodat de werkloosheid kan dalen. ‘Dit zal de inzet van de verkiezingen van volgend jaar zijn’, aldus Posthumus.

Drie geldstromen

Het COELO heeft bij het onderzoek de rijksbegroting over 2018 als uitgangspunt genomen. Het bekeek drie geldstromen: rijksuitgaven, rijksbelastingen en premies, en de zogeheten niet-belastingontvangsten; alle overige inkomsten van het rijk. Kijkend naar rijksbelastingen en premies dan blijkt dat inwoners van Friesland relatief minder belasting en premie betalen dan de rest van Nederland, concludeert het COELO in zijn onderzoek Geldstromen tussen het Rijk en de provincie Fryslân. De totale belastingbetaling per inwoner in Friesland is 13.298 euro, terwijl het gemiddelde voor heel Nederland op 16.020 euro ligt. Daarbij is gekeken naar de indirecte belastingen (zoals invoerrechten en omzetbelasting), directe belastingen (zoals inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting) en premies voor de volks- en werknemersverzekeringen.

Boetes

Bij de niet-belastingontvangsten gaat het onder andere om boetes en gasbaten; 6 procent van de totale rijksinkomsten. In Friesland worden relatief weinig verkeersboetes uitgedeeld: 1,53 procent. ‘Dit komt neer op 20 euro per inwoner, waar dit landelijk 50 euro per inwoner is’, aldus het COELO. Aan aardgasbaten ontvangt het rijk vanuit Friesland 10,59 procent, gemiddeld is het aandeel 4,77 procent. Als de niet-belastingontvangsten worden omgerekend in euro’s, betalen Friezen 841 euro per inwoner per jaar. Gemiddeld voor heel Nederland is dit 652 euro per inwoner. ‘Fryslân betaalt dus meer dan gemiddeld aan niet-belastingontvangsten’, aldus het COELO in zijn rapportage.

Per saldo

Kijkend naar de rijksuitgaven zijn de totale uitgaven aan Friesland 15.524 euro per jaar per inwoner; iets hoger dan het gemiddelde voor heel Nederland van 15.379 euro per inwoner. Omdat het verschil zo klein is (145 euro) waagt het COELO op dit onderdeel niet aan een uitspraak of Friesland meer ontvangt dan de rest van Nederland. Dat doet het wel als gekeken wordt naar het saldo van de drie geldstromen: dan springt Friesland er in vergelijking met de rest van Nederland positief uit.