Burgemeester Sint Anthonis stapt fier op

In een ijzersterk betoog van tien minuten heeft burgemeester Marleen Sijbers van de gemeente Sint Anthonis vlak voor de sluiting van de raadsvergadering laten weten op te stappen als burgemeester. 

Onvoldoende ruimte
Er zijn verschillende manieren om afscheid te nemen, ‘je conclusies te trekken’ of af te treden als bestuurder. De manier waarop burgemeester Sijbers gisteravond opstapte verdient een pluim. Aan het eind van de vergadering neemt ze het woord, gaat staan en zegt het even te willen hebben ‘over de bestuurscultuur en over keuzes’. Wat volgt is een vastberaden speech, waarin Sijbers uitweidt over de rol van de burgemeester en de ruimte die deze nodig heeft om die te vervullen. Ruimte die zij, naar eigen zeggen, te weinig krijgt. ‘Ik voel en ik merk dat ik onvoldoende ruimte krijg in de politieke omgeving van Sint Anthonis om mijn wettelijke rol en taak te vervullen, dat er druk wordt uitgeoefend om dingen te doen of na te laten waar ik niet achter sta. Dat is niet acceptabel voor mij en, meer nog, niet goed voor de gemeente en niet goed voor de inwoners van Sint Anthonis.’

'Mezelf in spiegel kunnen aankijken'
Sijbers (54, VVD), die over een paar maanden toch al tien jaar burgemeester van Sint Anthonis zou zijn, is tot de conclusie gekomen dat dat een stevige beslissing vraagt die haar niet in de koude kleren gaat zitten. ‘Maar ik wil mijzelf in de spiegel kunnen aankijken, de overtuiging hebben dat ik de dingen kan doen die ik moet doen. En als mij dat niet wordt toegestaan, ik die ruimte niet krijg, dan moet ik plaatsmaken.’ Ze hoopt daarmee de ruimte te creëren voor Sint Anthonis ‘om echt tot een verandering te komen’. ‘Sint Anthonis verdient een correcte en transparante bestuurscultuur, verdient correcte besluitvorming, verdient een bestuur waarin alle bestuurders weerbaar en krachtig het algemeen belang dienen. Ik vind het oprecht jammer dat ik die laatste fase niet ga meemaken als burgemeester.’

Fusie
Met de laatste fase duidt Sijbers op de tijd tot de fusie met Boxmeer en Cuijk tot de gemeente Land van Cuijk op 1 januari 2022. Dat besluit werd vorige maand genomen door de gemeenteraad van Sint Anthonis. ‘Het opheffen van de eigen gemeente is misschien wel het meest verstrekkende besluit dat een raad kan nemen’, aldus Sijbers. Ze is daar trots op en beseft dat de gemeente de komende twee jaar nog vol aan de bak moet om ‘goed te landen in de nieuwe fusiegemeente’. In dit verband wijst ze op de derde wethouder die in deze raadsperiode is toegevoegd en waarover oppositiepartij CDA vorige maand nog kritische noten kraakte. ‘We hebben niet voor niets drie wethouders.’ Daarna merkt ze op dat raadsleden geen ombudsfunctie vervullen, maar wel goed horen te luisteren naar wat er in de gemeenschap speelt. En besluitvorming moet dan wel allemaal gebeuren in de raadszaal en niet daarbuiten, geeft ze mee.

Integriteitsonderzoek
Daarmee komt ze op het punt integriteit. Afgelopen week meldde De Gelderlander dat Sijbers kort voor de zomer een onderzoek heeft gelast naar mogelijk niet-integer handelen van VVD-wethouder Wouter Bollen. Een onafhankelijke onderzoeker zou vijf kwesties hebben bekeken waarbij Bollen betrokken was. Het onderzoeksrapport zou donderdag achter gesloten deuren zijn voorgelegd aan de gemeenteraad. Volgens de krant is het publiek geheim in Sint Anthonis dat de werkrelatie tussen burgemeester Sijbers en haar partijgenoot Bollen al veel langer wankel is. Zo zou Bollen van Sijbers eerder het verwijt hebben gekregen dat hij te vaak voor de troepen uitloopt. In haar afscheidsspeech verwijst Sijbers naar een artikel van bestuurskundige Niels Karsten: De burgemeester als vriend of vijand van de rechtsstaat. Om het burgemeestersambt te kunnen uitvoeren is het essentieel dat deze een zekere afstand kan bewaren ten opzichte van de politiek, parafraseert ze hem.

Niet voor bange mensen
Het burgemeestersambt politiseert, het lokaal bestuur dreigt zijn zelfreinigend vermogen (deels) te verliezen en de kernwaarden van de democratische rechtsstaat komen in het geding, waren zijn conclusies. Sijbers memoreert deze en noemt het artikel ‘een echte aanrader om jezelf aan te spiegelen’. ‘Hoe gaat het hier in de gemeente? Geven we elkaar de ruimte om elkaars rol te vervullen? Spreken we elkaar aan? Corrigeren we elkaar als het nodig is? Nemen we altijd de goede afweging tussen het particuliere en het algemeen belang?’ Ze heeft zichzelf ook die vragen gesteld. ‘Juist als burgemeester heb je een zware verantwoordelijkheid. Je moet je rug recht houden, ook als dat consequenties heeft voor relatie met college en raad en ook als dat consequenties heeft voor de eigen functie. Het openbaar bestuur niet voor bange mensen.’

Integriteit gaat niet om 'meeste stemmen'
Als burgemeester moet Sijbers zorgen voor zorgvuldige besluitvorming en bestuurlijke integriteit. ‘Als die in het geding zijn, dan hoor ik te spiegelen, corrigeren en soms zelfs op te treden. Daar mag en moet ik niet belemmerd worden, niet door individuele college- en raadsleden, maar ook niet door getalsmatige meerderheiden in deze bestuursorganen. Dat mag nooit bepalend zijn. Integriteit is niet een kwestie van de meeste stemmen hebben. Zo werkt dat niet.’ Om als burgemeester onafhankelijk te zijn en boven de partijen te staan om een goede en transparante bestuurscultuur te bevorderen heb je als burgemeester ruimte nodig, gaat ze verder. ‘Alleen dan kan ik het openbaar bestuur, onze lokale democratie en het algemeen belang goed dienen. Ook en juist in deze laatste jaren van de gemeente is dat belangrijk. Dat zijn we niet alleen aan onze inwoners verplicht, maar ook aan onze partners. Zij mogen verwachten dat we straks een open en controleerbaar bestuurscultuur overdragen in combinatie met een weerbaar en professioneel ambtelijk apparaat.’ Hierna neemt ze de aanloop naar de aankondiging van haar vertrek.

'Verrassende wending'
Het opstappen van de burgemeester wekte verbaasde reacties op, aldus De Gelderlander. ‘Dit mag je wel een verrassende wending noemen’, aldus wethouder Bollen. ‘Dit voelt heel raar.’ Er was volgens hem wel eens een verschil van inzicht tussen hem en de burgemeester over hoe dingen gedaan moesten worden. ‘Maar dat stond los van elkaar’. Fractievoorzitter Joost van der Cruijsen had al wel het gevoel dat de laatste tijd de chemie tussen de burgemeester en de gemeenteraad wat weg was. ‘Dat ze de ruimte niet kreeg om haar werk te doen. Dat vond ik niet terecht.’ VVD-fractievoorzitter Jeroen van Acquoij, zegt, ook tegen De Gelderlander, dat er met de burgemeester ‘natuurlijk altijd al een onwerkbare situatie was’. Hij wijst op een motie van afkeuring in 2017. Hij was vaker kritisch op de burgemeester. ‘Maar als ze dan zegt dat ze niet meer kon functioneren, als dat haar persoonlijke argumentatie is, dan snap ik dat niet.’

Onderzoek naar bestuurscultuur
Het CDA wil dat commissaris van de Koning Wim van de Donk een onderzoek instelt naar de bestuurscultuur in Sint Anthonis naar aanleiding van de uitlatingen van Sijbers. ‘Los van het feit of ze kloppen of niet’, aldus fractievoorzitter Arno Rombouts. Het functioneren van het college en van de gemeenteraad moet worden onderzocht, vindt de partij. Sint Anthonis moet intussen op zoek naar een nieuwe burgemeester. Hoogstwaarschijnlijk wordt dat, gezien de aanstaande gemeentelijke fusie, een waarnemend burgemeester.