Waarde

Je kunt ook zeggen dat het zo'n partijprogramma eigenlijk helemaal over de overheid gaat. Voor alle plannen die er in staan is de overheid immers het instrument. Wij moeten ze uitgevoerd zien te krijgen, die plannen. En die worden niet minder, eerder meer. Meer werk met minder ambtenaren. Dat is alvast mijn samenvatting van de politieke programma’s voor 2017.

De oplossing: met die kleinere overheid een grotere impact hebben. Ofwel, efficiënter ons werk doen. Hoe? Door beter samen te werken: gemeenten zitten over het algemeen in meer dan tien samenwerkingsverbanden. En door steeds meer werk door andere partijen te laten doen. Dan lees je plotseling termen als regiegemeente, participatiesamenleving en toezicht op toezicht.

De grootste slag wordt echter gemaakt door middel van digitalisering. Zo maakte de Belastingdienst vorig jaar bekend met 5000 mensen, vooral administratief personeel, minder toe te kunnen. Mensen vullen immers hun eigen aangifte in. De controle gebeurt vervolgens “automatisch” via data-analyse. Om die softwareprogramma's te schrijven heeft de belastingdienst weliswaar nieuwe medewerkers nodig maar aanzienlijk minder.

Bij robotisering denken we al snel aan fabrieken of bijvoorbeeld vervoer: bedenk wat de zelfrijdende auto gaat betekenen voor de logistieke sector. Maar de robots komen ook in de vorm van software. Zo zijn er softwareprogramma’s die sportverslagen en samenvattingen kunnen schrijven. Waarom zou zo’n programma geen beleidsnota kunnen maken? De gemeente Amsterdam onderzoekt al of IBM’s supercomputer Watson telefonische vragen kan afhandelen.

Behalve bij de telefonische helpdesk verdwijnen er banen aan de balie. Ook hier gaat steeds meer via internet. Administratieve taken zijn gestandaardiseerd en worden digitaal afgehandeld. Wat resteert zijn bijzondere gevallen die niet in het formulier passen. Die vragen een persoonlijke aanpak.

Of de overheid echt kleiner gaat worden, valt te bezien. Er zijn nog genoeg dingen die beter kunnen in Nederland. Dat deze verandering om een ander soort ambtenaar vraagt is echter duidelijk. Het werk draait steeds minder om het uitvoeren van administratieve handelingen steeds meer om mensen verder helpen. Die baliemedewerker (etc.) wordt relatiebeheerder, contactpersoon, het gezicht van de overheid.

Naarmate burgers en computers steeds meer zelf gaan doen is de vraag wat de ambtenaar van de toekomst voor baan heeft. ICT-nerd worden lijkt een veilige optie, maar misschien niet voor iedereen haalbaar. Het antwoord stond al aan het begin: meer waarde toevoegen aan de samenleving. Er is zelfs een speciaal woord voor: meerwaarde! Maatschappelijke meerwaarde om precies te zijn.

Ik zie het dan ook als kans. Als de saaie taken worden gedaan door computers, robots en algoritmen, dan blijft het interessante werk over. Dan kunnen we ons helemaal richten op maatschappelijke meerwaarde. Dan kunnen we ons echt concentreren op het verder helpen van mensen en het verbeteren van de samenleving. Dan zijn we waarlijk ambtenaar met dubbele woordwaarde.