That's another cook

Louis van Gaal maakt furore in Engeland. Niet alleen vanwege zijn trainerskwaliteiten maar ook (of juist?) vanwege zijn taalgebruik. Om de moeilijkheidsgraad van komende wedstrijden aan te duiden, vertaalde hij ons “dat is andere koek” met “that’s another cook”. 

Nu wordt er in Nederland druk gegniffeld over deze resultante van ons taalonderwijs, maar ik heb met Louis te doen. Louis heeft een visie op voetbal, een verhaal. En nu speelt dat vervelende Engels hem parten bij het vertellen van zijn verhaal. Dat mankeert hem in zijn managementstijl. Als spelers zijn visie op het veld moeten uitvoeren, is het essentieel dat ze hem begrijpen.

Over een another cook gesproken, ik maak bij gemeenten vaak een vergelijking tussen gemeentelijke organisaties en koekjesfabrieken. Met een beetje geluk maakt een koekjesfabriek 5 tot 10 soorten koekjes. Een gemeente, van welke omvang dan ook, levert zeker een factor twintig meer aan producten en diensten. Als je ze al kan vergelijken met organisaties buiten de sector, dan komen volgens mij de ziekenhuizen nog het meest in de buurt. Ook een enorme diversiteit aan producten en diensten.

Veel verschillende producten en diensten leveren ook veel verschillende werkprocessen op. Dat maakt een gemeentelijke organisatie kwetsbaar, veel werkprocessen hangen op enkele mensen. Tel daarbij op dat een gemeente door een college van BenW en de gemeentesecretaris vaak 4 tot 8 kapiteins op een schip heeft, een raad die op het vinkentouw zit, een cultuur met veelal zero tolerance op fouten en je kunt met recht spreken van complexe organisaties. Het veranderen van gemeentelijke organisaties is dan ook geen sinecure. Ik zal de laatste zijn om te zeggen dat dit makkelijk is. Dat is het niet.

Maar het wil niet zeggen dat we geen kritische kanttekeningen bij veranderprocessen in gemeenteland kunnen plaatsen. Een complete opsomming van mogelijke kanttekeningen zal ik achterwege laten, maar ik licht er wel graag eentje uit: het Grote Verhaal. Er wordt binnen gemeenten veel aandacht besteed aan het verhaal achter de gewenste verandering. Dat is ook belangrijk. Simon Sinek heeft ons met zijn befaamde ‘Golden Cirkel’ allemaal weten te overtuigen van het belang van “het starten met het waarom”-verhaal om zo te verbinden op gemeenschappelijkheid. Dat is bij veranderprocessen niet anders. Het verbinden van mensen op het waarom van de verandering, de gemeenschappelijkheid zoeken in het hogere doel, zorgt voor de goede focus en energie. Een goed verhaal is een goede start van het verandertraject.

Maar…  het valt me op dat er wel héél veel tijd wordt besteed aan het afstemmen, fijn slijpen en herkauwen van het verhaal. Hoe dat komt? Dat zou het gevolg kunnen zijn van het politieke karakter van de gemeentelijke organisaties, het hanteren van een verandertraject als een soort besluitvormingstraject, al ken ik geen onderzoek wat dat kan onderbouwen. Ik kan me ook nog voorstellen dat medewerkers een sterk inhoudelijke inslag hebben en elk verhaal bij een verandertraject op die wijze bezien en uitpluizen. Maar ook dat is een aanname van mijn kant. 

Het punt is dat verandering niet alleen in het verhaal zit, maar ook - of vooral - in het doen. De fase na de bewustwording dat er een urgentie en noodzaak tot veranderen is, is een fase van het in actie zetten van de verandering. Te vaak merk ik dat er weinig tot geen ideeën zijn over vervolgstappen. Een gemeentesecretaris vertelde me dat hij volledig inzet op de bewustwording van de individuele ambtenaar. Dit doet hij door middel van zijn veranderverhaal. De vervolgacties zouden dan vanuit de individuele ambtenaar moeten komen. Ik vroeg hem naar de ‘wat als’: wat als de individuele ambtenaren dat niet (allemaal) gaan doen? Zijn antwoord was: ‘Dan vertel ik het verhaal nog een keer...."

Mijn pleidooi is dan ook om sneller te schakelen van het Grote Verhaal naar acties in de Dagelijkse Werkelijkheid. Meer veranderbereidheid krijg je door je verhaal, de realisatie van de verandering komt door het doen in de praktijk. Er zijn legio mogelijke interventies om acties in gang te zetten. Acties om van de gedroomde werkelijkheid van het Grote Verhaal, de echte werkelijkheid op de werkvloer te maken. Vergeet daarbij niet dat een deel van die gedroomde werkelijkheid ook juist ontstaat op die werkvloer, in de praktijk. We kunnen tenslotte niet alles vooraf bedenken of verzinnen. 

De moeilijkheidsgraad van deze fase van het doen, de interventies, is weer een heel andere dan de fase van het Grote Verhaal. Het is een andere wedstrijd. Of om in de woorden van meester Van Gaal te spreken, it’s another cook.

Jeroen Pepers