Context creëert creativiteit

Wat voor impact heeft de context van een gemeente op haar handelen? Dat er een impact is, zal niemand ontkennen. Het verschil tussen een gemeente als Eindhoven en Sneek is groot en zeker niet enkel te vangen in het aantal inwoners. De context van een grote, stedelijke omgeving en een omgeving met tientallen kernen is vooral anders. Niet minder, niet beter, maar anders. Voor mij blijft dan de vraag wat voor een impact die eigen factoren en actoren hebben op het handelen van de ambtenaar in die context?

In dit kader haal ik graag één van mijn jeugdhelden aan. David Byrne, voormalig zanger van de Talking Heads, heeft namelijk recent een indrukwekkend boek geschreven. "How music works” geeft een mooie analyse over de werking van muziek en staat lang stil bij de impact van context op muziek. Byrne wijst op het effect ervan op de compositie, arrangementen, instrumentgebruik, etc. En dat gaat ver.

Zo wijt hij de teloorgang van big bands aan de opkomst van elektrische ondersteuning van muziekinstrumenten. Big bands speelden in grote hallen, zonder elektrische ondersteuning, en waren gericht op dansende mensen. De muziek moest dan ook sterk ritmisch zijn, en, om boven het rumoer uit te komen, dus felle klanken hebben voor de melodie. Andersom ontstonden de grote theatrale composities in de 19e eeuw pas na het bouwen van grote muziekzalen. Je zou kunnen zeggen dat de ruimte zich vult met de muziek die erbij past.

Byrne stelt dat dit effect opgaat voor alle vormen van creativiteit. Hij gaat zelfs zover om te stellen dat de context sterk bepalend is voor de creativiteit en zet zich daarmee af tegen het idee van creativiteit als een spontane gebeurtenis van een individu. In mijn woorden: context creëert creativiteit bij het individu.

Voor de context van een gemeente is dat niet anders. Door interactie met de omgeving ontstaat innovatie. Als je de blik naar buiten houdt en open durft te kijken, zie je andere mogelijkheden. Dat is goed voor veranderaars om te weten en te doen. Zet als veranderaar in op het laten kijken en luisteren naar buiten, naar de context van jouw gemeente, en je zult vernieuwing creëren.

Dit is minder goed nieuws voor alle deskundigen die ervoor pleiten om een “best practice” toe te passen in een andere context. Het punt van best practices is namelijk dat een best practice in die context het beste was...  ‘Copy and paste’ bestaan als simpele handelingen alleen op uw computer en niet in de werkelijkheid van alledag. Byrne wijst ook op dit fenomeen. Het gebeurt als kleine rockbandjes opeens populair worden en in een groot stadion komen te staan of, andersom, een fantastisch operettegezelschap in een rockcafé gaat optreden. Muzikaal klinkt dat niet omdat de ruimtes vragen om andere toonsoorten, andere instrumenten. Om in muziektermen te blijven: als je niet accordeert met je omgeving, klinkt het nergens naar.

Jeroen Pepers