Ambtenaren-afscheid

De komende jaren zullen veel ambtenaren hun voorbeeld volgen; al dan niet gedwongen. In 2010 werd in een rapport van het Ministerie van Binnenlandse Zaken gesproken over ‘de grote uittocht’. Van de 1 miljoen mensen die op dat moment werkzaam waren bij de overheid zou 7 op de 10 in 2020 vertrokken zijn. Ongeveer de helft hiervan vanwege pensioen, maar men voorspelde ook dat een flink deel van de ambtenaren vrijwillig zou vertrekken naar andere sectoren.

Die vrijwillige uitstroom blijkt in werkelijkheid niet erg op gang te komen. De teneur onder álle werknemers – dus ook onder ambtenaren –  is om te blijven zitten waar je zit. Ook als het pensioen bijna in zicht is. Allemaal goed te verklaren omdat de mogelijkheden elders nog niet voor het oprapen liggen. En nieuwe regelgeving heeft vroeg-pensionering niet bijster aantrekkelijk gemaakt.

Gedwóngen uitstroom van ambtenaren zal volgens recente UWV prognoses wel vaker gaan voorkomen. Vanwege bezuinigingen en reorganisaties zullen er dit jaar al 17.000 banen verdwijnen. Tot 2017 loopt dit aantal op tot 77.000. Toch zijn er ook nog steeds vacatures. Op dit moment 14.000, oplopend naar ongeveer 22.000 in het jaar 2017. Dus ook als de boventallige ambtenaren perfect zouden worden gematcht op de huidige én de toekomstige vacatures dan gaat die puzzel niet helemaal passen.

We moeten dus leren afscheid te nemen. Maar we moeten ook leren flexibel in te spelen op de mogelijkheden die er nog wél zijn. Als overheidswerkgever moeten we creatiever worden in het bieden van perspectief buiten de overheid. Begeleiding van ‘werk naar werk’ is toch nog altijd erg op interne vacatures gericht. Zorg dat uw ambtenaren klaar staan voor functies elders; voor banen in de gezondheidszorg, ICT of in het ambachtelijke werk. Daar liggen nu al mogelijkheden. Maar ook in onze eigen wereld ‘ontstaat’ nieuw werk. Gemeenten zullen onder andere de re-integratie van langdurig werklozen én de uitvoering van de participatiewet meer zelf ter hand gaan nemen. Prachtig werk voor bevlogen mensen uit het sociaal domein.

De ambtenaar zelf moet natuurlijk ook aan de bak. Deze kan eigen kansen creëren door op zoek te gaan naar interessante klussen in plaats van alleen te solliciteren op vacatures. Met een vaste aanstelling op zak kan er relatief veilig worden geëxperimenteerd met andere werkvormen. Ook een tijdelijke detachering buiten de overheid kan interessant zijn. In Rotterdam bijvoorbeeld werkt men hiervoor samen met Deloitte en Touche. Deze externe overheidsadviseurs weten natuurlijk heel goed wat ze hiermee aanboren. Goodwill bij de gemeente én zicht op talentvolle ambtenaren die ‘in’ zijn voor een overstap.

Toch komt dit Deloitte en Touche scenario dichtbij mijn ideaalbeeld. Overheid en bedrijfsleven die permanent personeel uitwisselen. Om te kunnen leren van elkaars sterke kanten en om medewerkers zich zo breed mogelijk te laten ontwikkelen. Dat biedt écht mogelijkheden voor een wendbaar en weerbaar personeelsbestand. Nog los van het enorme leervermogen dat hiermee wordt aangeboord.

Voor Beatrix en Benedictus is het te laat om nog te switchen; zij mogen van hun welverdiende pensioen gaan genieten. Maar toch zou het een leuk plaatje hebben opgeleverd. Hij een keer de troonrede doen en zij het Urbi et Orbi uitsprekend. ‘Bedankt voor de bloemen uit Nederland’. Ook te gebruiken voor de afscheidspeech. 

Melissa Schouman (p&o-projectmanager, gemeente Amsterdam)
@melissaschouman