Spies kan gemeenten laten opdraaien voor loonstijging

Minister Liesbeth Spies van Binnenlandse Zaken kan gemeenten via het gemeentefonds laten opdraaien voor het doorvoeren van de afgesproken loonsverhoging voor gemeenteambtenaren.

Geldkraan

Ook kan ze alle gemeenten aanschrijven de bezoldiging van ambtenaren lokaal weer naar beneden bij te stellen. Een loonwet zou voor de minister een derde mogelijkheid zijn om de loonsverhoging te blokkeren. Dit zijn volgens Loe Sprengers, hoogleraar arbeidsrecht publieke sector, de drie – theoretische – mogelijkheden voor minister Spies om de loonsverhoging voor 180 duizend gemeenteambtenaren tegen te houden. Hij acht het het meest waarschijnlijk dat Spies naar ‘de geldkraan’ zal grijpen: het gemeentefonds.

Bevriezen

Minister Spies vindt dat de lonen van gemeenteambtenaren alsnog moeten worden bevroren. Daar zal ze donderdag in het bestuurlijk overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) formeel op aandringen. Op 20 april hebben de vakorganisaties en VNG een principeakkoord gesloten voor een nieuwe cao voor gemeenteambtenaren. Dat gaat uit van een loonsverhoging per terugwerkende kracht van 1 procent per 1 januari 2012, van 1 procent per 1 april 2012 en een eenmalige uitkering van 200 of 400 euro (afhankelijk van de salarisschaal).

Eenzijdige aanstelling

De wet op de loonvorming is volgens Sprengers geen reële optie, omdat een initiatiefwet hiertoe nog door de Tweede Kamer moet worden behandeld. Er is wel een wet op de loonoverkomst (loonwet), maar die geldt niet voor ambtenaren. Dit omdat ambtenaren geen arbeidsovereenkomst hebben, maar een eenzijdige aanstelling.

Omslachtig

Het aanschrijven van alle gemeenten door de Kroon, een mogelijkheid via artikel 126 uit de ambtenarenwet, is een te zwaar en omslachtig middel, stelt Sprengers. Elke gemeente moet het verzoek van de Kroon in de gemeenteraad behandelen. Als de raad het verzoek weigert, kan de Kroon voor advies naar de Raad van State stappen en via een schorsingsbesluit de loonsverhoging alsnog ongedaan maken. ‘Voor een kwestie als deze is deze oude bepaling uit de wet niet bedoeld. Het ligt niet voor de hand dat de minister hiernaar zal grijpen’, verwacht Sprengers.

Beleidsvrijheid

Ingrijpen via het gemeentefonds is veel waarschijnlijker, meent Sprengers. Gemeenten krijgen de loonsverhoging dan niet gecompenseerd via een hogere uitkering uit het gemeentefonds. Sprengers: ‘De minister heeft die beleidsvrijheid.’ Als gemeenten vasthouden aan de loonsverhoging, moeten ze de kosten ervan binnen hun eigen begroting opvangen. Dat betekent meer bezuinigen of verhogen van de lokale belastingen.

Furieus

De bonden hebben furieus gereageerd op de oproep van Spies. De AbvaKabo FNV noemt het ‘onverantwoord en gevaarlijk’ dat demissionair minister Spies ‘door de cao van gemeenteambtenaren probeert te fietsen’, aldus bestuurder Bert de Haas. Hij heeft gemeenten opgeroepen hun rug recht te houden. De achterban van AbvaKabo FNV kan tot 21 mei over het akkoord stemmen. Ook CNV Publieke Zaak heeft afstand genomen van de oproep van de minister. ‘Spies gaat niet over deze cao’, aldus voorzitter Eric de Macker van CNV Publieke Zaak. De CNV-leden kunnen tot 9 mei hun stem uitbrengen.

Beraden

Het College van Arbeidszaken van de VNG beraadt zich woensdag op de nu ontstane situatie. Donderdag doet ook het VNG-bestuur dat. Later die dag staat het bestuurlijk overleg met de minister op de agenda.

Lees al het nieuws over de cao gemeenteambtenaren in het dossier.