Slecht imago van demotie staat geluk in de weg

Seniorenregelingen worden door het vergrijzende ambtenarenapparaat te duur. Demotie zou een goed alternatief kunnen zijn. Maar deze arbeidsvoorwaarde moet zelf betaald worden en ruikt wel erg naar vergane glorie en straf. Een imagoprobleem staat mogelijk het geluk van zowel de werknemer, werkgever als de bewindvoerder in de weg.

Leeftijd en functioneren

‘Het is het omgekeerde van promotie, het klinkt negatief. En belangrijker, als je demotie koppelt aan functioneren, kun je het niet óók koppelen aan leeftijd. Want ondanks de suggestie is er toch echt geen samenhang tussen leeftijd en functioneren.’ Max Kommer (62) verwoordt het gevoel van de gemiddelde ambtenaar die Abraham en Sarah al een tijdje geleden zagen.  En hij kan het weten. Als secretaris van Young@heart, het netwerk voor oudere rijksambtenaren, hoort hij nog wel eens wat. Ook hoe de jongere garde soms over de senior-ambtenaar denkt.
 
Baas tegen werknemer (48): ‘Een cursus volgen? Waarom? Je zit toch al zowat tegen je pensioenleeftijd aan?’ Of: ‘Nu iedereen langer moet doorwerken krijgen we natuurlijk ook met dementerende collega's te maken.’ Een werkgever tegen een vijftiger in schaal 13: ‘Jij zit mijn briljante jonge medewerker in de weg.’

 
Babyboomgeneratie 

Nee, de rijpere ambtenaar heeft het momenteel niet gemakkelijk. De babyboomgeneratie moet onverwacht langer doorwerken, maar tegelijkertijd zijn er niet genoeg banen. Een stapje terug doen aan het einde van een lange carrière, zowel in functie als in salaris, zou helemaal geen slecht idee zijn voor de individuele ambtenaar. Dat vindt ook hoogleraar Arbeidsverhoudingen Paul de Beer.
 
Persoonlijke behoefte 

‘Vroeger had het grote consequenties voor je pensioen, maar door het middelloon heeft demotie niet meer zoveel effect op de pensioenuitkering,’ legt de hoogleraar uit. ‘Demotie zou überhaupt niet alleen vanuit financieel oogpunt bekeken moeten worden. Mensen denken bij dit woord voornamelijk aan ‘loon inleveren’. Als je het zo presenteert zal er veel weerstand tegen blijven bestaan. Je moet het zien als het aanpassen van je hele functiepakket, toegespitst op de persoonlijk behoefte van de afbouwende ambtenaar.’

Stevig salaris
Hoewel demotie veel ambtenaren niet meteen als muziek in de oren klinkt, staat het bestuur van Young@heart niet per definitie negatief tegenover de omgekeerde promotie. Max Kommer: ‘Er zijn wel degelijk mensen die het aantrekkelijk vinden om op een gegeven moment minder verantwoordelijkheden krijgen en een bijbehorend salaris.’ Dat geldt overigens met name voor de ambtenaren die een stevig salaris hebben opgebouwd, hun hypotheek hebben afgelost en de wind mee hebben. Maar er zijn genoeg collega’s die een kleine teruggang in salaris niet kunnen opbrengen. Aan demotie zitten nog veel haken en ogen.'

Minder zelfstandigheid
Ook belangrijk om rekening mee te houden: een minder betaalde functie is niet automatisch een minder belastende functie. 'Integendeel: je krijgt er meestal de last van minder zelfstandigheid bij,’ aldus Kommer.

Verder legt de senior-ambtenaar een gezond wantrouwen aan de dag als het gaat om de motieven van de overheidswerkgever. ‘Het wordt gepresenteerd als iets dat goed is voor de mensen zelf, maar er wordt wel erg vanuit de organisatie geredeneerd. Daarom moet je als ambtenaar ook niet zonder meer meegaan in een voorstel voor demotie. Want laten we eerlijk zijn, de overheid heeft zich de afgelopen decennia niet laten zien als de beste werkgever.’     

Bestuurders

Als het kabinet demotie aan de man wil brengen zal er toch eerst een communicatieslag gemaakt moeten worden, dat is duidelijk. Overigens, ‘besluit Kommer, ‘ik hoor toch ook wel wat kritiek op de bestuurders die het beroepshalve over demotie hebben. Die zullen zelf niet het goede voorbeeld geven terwijl ze wel vaak in die leeftijdscategorie zitten.’